تیرگان – جشن باران

تیرگان یک جشن ایرانی است که معمولاً به عنوان جشن باران برگزار می شود.

تیرگان در کنار نوروز، شب یلدا و مهرگان از جمله جشن‌هایی است که در سرزمین ایران باستان به طور گسترده برگزار می شدند.
در حال حاضر جشن تابستانی عمدتاً توسط زرتشتیان ایرانی برگزار می شود. این جشن به طور گسترده توسط مورخانی مانند ابوسعید گردزی، بیرونی و المسعودی و همچنین مسافران اروپایی به ایران در دوران صفویه تایید شده است.
این رویداد در سیزدهمین روز از تیر ماه (چهارمین ماه از گاهشماری ایرانی/تقویم هجری خورشیدی) برگزار می‌شود.

جشن تیرگان به فرشته‌ی «تیر» ( معنی تیر در تیر و کمان) یا «تیشتر» (نگهبان باران) اشاره دارد که به طوفان های رعد و برقی اشاره دارد که باران بسیار مورد نیاز را به همراه می آورد و محصول را تقویت می کند و از خشکسالی جلوگیری می کند.
افسانه باستانی تیر به «آرش تیر تندرو» یا «آرش کمانگیر» (آرش کمانگیر) اشاره دارد. بر اساس تقویم زرتشتی، هر سی روز از ماه نامی دارد. سیزدهمین روز ماه چهارم در تقویم هجری شمسی به ماه تیر مربوط می شود.

در افسانه ها آرش بهترین تیرانداز ارتش ایران بود. او برای حل و فصل اختلافات زمینی بین ایران و توران (آسیای مرکزی کنونی) انتخاب شد.
هنگامی که پادشاهان دو سرزمین – منوچهر و افراسیاب – تصمیم گرفتند اختلاف خود را حل کنند و بین ایران و توران مرزی دائمی تعیین کنند، به تفاهم دوجانبه رسیدند که آرش باید به قله بلند دماوند صعود کند و از آنجا به سمت شرق تیراندازی کند.  آن‌ها توافق کردند هر جا که تیر او فرود آمد، مرز بین دو پادشاهی را مشخص کند.

آرش تیر خود را در سیزدهمین روز از تیر ماه ایرانی پرتاب کرد که بر ساحل رود جیحون  افتاد. بدین ترتیب مرزهای دو کشور مشخص شد. افسانه ها حاکی از آن است که به محض حل و فصل اختلافات مرزی، باران در هر دو سرزمین که از خشکسالی هشت ساله رنج می بردند، شروع به باریدن کرد.
به این ترتیب روز سیزدهم تیر به عنوان جشن باران برگزار می‌شود.

رسم بر این است که زرتشتیان در روز جشن، نوارهای رنگین کمانی را به مدت ده روز متوالی به مچ دست خود ببندند و نوارها را در نهر آب بیاندازند. جشن باران با رقص، آواز، شعر خوانی و سرو غذاهای لذیذی مانند آش اسفناج و شله زرد جشن گرفته می شود.