مصاحبه مصاحبه با آن تایلر نویسنده برجسته آمریکایی

[Maedeh]

گفت و گو با آن تایلر Anne Tyler رمان‌نویس، داستان‌نویس و منتقد ادبی آمریکایی که برنده جایزه پولیتزر برای داستان در سال ۱۹۸۹ است. وی در سال ۱۹۶۳ با نویسنده و روانپزشک ایرانی سیدمحمدتقی مدرسی روحانی ازدواج کرد. ​

 

[Maedeh]

آن تایلر ۷۶ساله از نویسنده‌های برجسته حال حاضر دنیا است که کارنامه ادبی‌اش پر است از آثار شاخص و جوایز معتر: جایزه کافکا و نامزدی نهایی کتاب ملی و حلقه منتقدان ادبی آمریکا برای «مرگ مورگان»، نامزدی نهایی پولیتزر و پن‌فاکنر و کتاب ملی برای «شام در رستوران دلتنگی»، جایزه حلقه منتقدان ادبی آمریکا و نامزدی نهایی پولیتزر برای «جهانگرد اتفاقی»، جایزه پولیتزر و کتاب سال تایم برای «درس‌های تنفس»، نامزدی نهایی اورنج برای «نقب‌زدن به آمریکا» و نامزدی نهایی بوکر برای «این خانه مال من است».

از تایلر این آثار به فارسی ترجمه شده: «وقتی که بزرگ بودیم»، «حفره‌ای تا آمریکا» و «مرگ مورگان» (ترجمه کیهان بهمنی، نشر افراز)، «نقب‌زدن به آمریکا» (ترجمه گلی امامی، نشر چشمه) و «این خانه مال من است» (ترجمه شبنم سمیعیان، نشر کتاب کوله‌پشتی). آنچه می‌خوانید گفت‌وگویی است با آن تایلر از راه و رسم نوشتنش تا زندگی در خانواده‌ای ایرانی‌آمریکایی‌ با نام‌های فارسی و انگلیسی که در هیات مریم یزدان در «نقب‌زدن به آمریکا» نمود پیدا کرده است.

 

[Maedeh]

شما به دلیل مهارتتان در نوشتن رمان‌های شخصیت‌محور شناخته شده‌اید. آیا خود را دانشجوی رشته علوم انسانی می‌دانید؟ هنگام کارکردن روی شخصیت‌ها آیا به تماشای مردم هم می‌پردازید یا رویاپردازی می‌کنید؟ برای الهام‌گرفتن به ظاهر و باطن آنها توجهی می‌کنید؟

فکر می‌کنم همگی ما به‌نوعی دانشجوی علوم انسانی هستیم. و این روشی است که با دنیای خود کنار می‌آییم؛ درواقع با سعی‌کردن در درک آدم‌هایی که با آنها سروکار داریم. هنگام کارکردن روی شخصیت‌ها در حافظه‌ام به جست‌وجوی ویژگی‌های افسانه‌ای یا رفتارهایی می‌پردازم که ممکن است به صورت تصادفی در عابر پیاده‌ای دیده باشم. مثلا روزی زن پریشان‌فکر دلفریبی را دیدم که دستبند پلاستیکی به اندازه یک حلقه دونات در دست داشت. هنگامی که سعی می‌کرد چیزی بنویسد، دستبندش به قدری زمخت بود که انگشت‌هایش نمی‌توانست به سطح کاغذی که مچ خود را روی آن گذاشته بود، برسد. دستبندش را دوست داشتم، چراکه فکر می‌کردم گویای چیزهای زیادی در مورد آن زن است.

 

[Maedeh]

بعد از نوشتن بیست‌ودو رمان، نظرتان در مورد مجموع کارهایتان چیست؟ به عنوان یک نویسنده اکنون چه کار متفاوتی را انجام می‌دهید؟

اگر توانایی‌اش را داشتم، تمام نسخه‌های چاپی چهار کتاب اول را می‌خریدم و از بین می‌بردم. هنوز هم نمی‌دانم هنگام نوشتنشان چه در سر داشتم. فکر کنم فقط می‌خواستم رمانی بنویسم و چاپ شود. البته به باقی کارهایم هم همچون گربه مادری که به بچه‌گربه‌های بزرگ‌شده‌اش می‌نگرد، نگاه می‌کنم. به نظر خیلی از تصوراتم دورند. هرچند که توجه خاصی به نوشتن رمان «شام در رستوران دلتنگی» داشتم. کار متفاوتی که اکنون انجام می‌دهم این است که به جای بیان‌کردن یک شرایط، سعی می‌کنم در دل آن قدم بگذارم. و بیشتر به حرف‌های شخصیت‌هایم گوش دهم و حتی برای مدتی خود را جای آنها بگذارم. گهگاهی اندک‌بخش‌هایی از کتاب‌های قبلی‌ام را می‌خوانم؛ چراکه بعضی اوقات به هنگام نوشتن به خود می‌گوییم «صبر کن ببینم، قبلا این جمله را در کتاب دیگری نگفته بودم؟» برایم جالب است که چگونه همان مضمون و تصورات بارها و بارها به صورت تصادفی در کارم پدیدار می‌شود.

 

[Maedeh]

اگر از شما خواسته شود که مقاله علمی در مورد یکی از حوادثی که در دنیا در حال وقوع است بنویسید، موضوع و مضمون آن چه خواهد بود و چرا؟

دوست دارم اثری که بر اساس مصاحبه‌ای جامع و کامل با یکی از بزرگ‌ترین تروریست‌ها باشد، بنویسم. به‌خصوص اگر آن فرد اسامه بن لادن باشد البته اگر زنده بود. دوست داشتم به او بگویم «تنها چیزی که از تو می‌خواهم این است که برایم توضیح بدهی. واقعا نمی‌دانم چه اتفاقی افتاده است.» و سپس تا زمانی که حرفی برای گفتن دارد، گوش می‌دهم. به این امید که وقتی یاوه‌گویی‌های پیش‌بینی‌شده‌اش را تمام کرد، اندکی آرام بگیرد و بگوید واقعا قضیه چیست؟

 

[Maedeh]

یک روز عادی کاری‌تان را توصیف کنید. آیا عادات نوشتاری خاصی دارید؟

اولین معلم نگارشم در کالج عادت داشت این جمله را بگوید که «میل به آفرینش همانند کودکی خردسال است، بزرگ‌شدنش امری تدریجی است.» به‌شدت به قدرت روزمرگی اعتقاد دارم. هرروز صبح در جنگل قدم می‌زنم و اگرچه پیاده‌روی خود را با فکرکردن به یک دستورپخت غذا یا امور تعمیر و نگهداری خانه آغاز می‌کنم، ولی به محض رسیدن به در خانه تمام شخصیت‌هایم ‌یکباره در ذهنم شروع به حرف‌زدن می‌کنند.

 

[Maedeh]

سپس مستقیم از پله‌ها بالا می‌روم و شروع می‌کنم به نوشتن حرف‌هایی که می‌گفتند. به نظرم با دست ‌نوشتن در این دوره و زمانه کمی غیرعادی است. از یک خودکار مشکی‌رنگ استفاده می‌کنم و روی کاغذ سفید بی‌خطی بارها و بارها می‌نویسم تا نهایتا آن را تایپ کنم. و در آخر کل کتاب را دوباره با خط خود بازنویسی می‌کنم سپس آن را روی نواری ضبط می‌کنم. در اصل این کار را به این دلیل انجام می‌دهم که بتوانم همراه با ضبط صوت متن را روی صفحه کامپیوتر دنبال کنم و ببینم چه قسمت‌هایی نیاز به ویرایش دارد. ولی به مزایای دیگر این کار نیز پی بردم مثلا متوجه‌شدن بخش‌هایی که غیرعادی به نظر می‌رسد به‌خصوص در دیالوگ‌ها.

 

[Maedeh]

چه نویسند‌هایی، کتاب‌هایی یا ایده‌هایی بر شما تاثیر گذاشته‌اند؟

در طول عمرم تنها کسی که بر من تاثیر گذاشت، یودورا ولتی بود که داستان کوتاه‌هایش اولین ایده را به من داد که شهر کوچک جنوبی اطرافم می‌تواند موضوع مناسبی برای ادبیات باشد. علاوه بر این به‌نوعی تحت‌تاثیر کتاب‌های بیشماری بوده‌ام که قابل شمارش نیست. نمی‌دانم چندبار در بعضی از لحظات حساس یک طرح یا برخی از جهش‌های زبانی به این فکر افتادم که «لعنتی! ای‌کاش آن را می‌نوشتم.» و درنهایت با روش متفاوت خود آن را امتحان می‌کنم.

 

[Maedeh]

در کودکی از چه مدل خواننده‌هایی بودید؟ کتاب و شخصیت مورد علاقه‌تان چه بود؟

به‌عنوان یک کودک خواننده‌ای ثابت‌قدم و وسواسی به هرچیز چاپ‌شده‌ای بودم حتی کتابچه راهنمای وسایل خانگی. وقتی مردم با من حرف می‌زدند، حرف‌هایشان را که همچون نوار کاغذی که رد می‌شد در انتهای چشم‌های ذهنم می‌خواندم. در تعجب بودم که قبل از یادگیری به خواندن چه چیزی را آنجا می‌دیدم. کتابی که بیشتر از همه دوست دارم و حداقل چندین‌بار آن را خوانده‌ام کتاب «زنان کوچک» است. هنوز هم صدای تپش‌های قبلم را پس از فهمیدن مرگ باورنکردنی بث احساس می‌کنم.

 

[Maedeh]

شما ادبیات روسی را در دوک و کلمبیا مطالعه کردید. داستان یا رمان روسی مورد علاقه‌ای دارید؟ هنوز هم از خواندن ادبیات روس لذت می‌برید؟

برای سال‌ها با خود عهد بسته بودم که تابستان‌ها رمان «آنا کارنینا» را بازخوانی کنم. هنوز هم غرق تازگی و شفافیت آن می‌شوم. اما به نظر می‌رسد این روزها تنها زمانی که ادبیات روسی را بازخوانی می‌کنم زمانی است که ریچارد پویر و لاریسا ولوخونسکی ترجمه کتاب جدیدی را ارائه می‌دهند.