Mohammad MZاسدی توسی (۱۳۱۹)؛ لغتِ فُرس؛ پیرایشِ عباس اقبال؛ با سرمایهی عبدالرحیم خلخالی؛ تهران: چاپخانهی مجلس
«لغتِ فُرس» گردآوردهی اسدی توسی از نویسندگانِ سدهی پنجمِ اسلامی است. فرجامآهنگِ اسدی آن بود که چامهسرایانِ[=شعرای] ارانی و آذربایجانی را که به پارسی و پهلویِ آذری (زبانی که پیش از ترکی زبانِ آذربایجانیان بود) چامه میسرودند با واژههای پارسیِ گویشِ خراسانی نیز آشنا کند و گویا این فرهنگ به خواهشِ یکی از همین چامهسرایانِ آذربایجانی، اردشیر پور دیلمسپار نجمی، گردآوری شده است.
دستنبشتِ پایهی پیرایشِ عباس اقبال نبشتهای است که ماهروزِ[=تاریخِ] آن به سالِ ۱۳۰۳ مَهی[=قمری] بازمیگردد، لیک این دستنبشت از رویِ نبشتهای کهنتر رونویسی شده که به سالِ ۷۲۱ در آبرودانسر، از بخشهای سهندِ آذربایجان، نوشته شده است. افزون بر این دستنبشت، اقبال از سه دستنبشتِ دیگر نیز در پیرایشِ این فرهنگ سود جسته است. این فرهنگ بخش پیوست نیز دارد که دربردارندهی واژههایی است که پس از اسدی به آن افزوده شده است.
در ایران جدا از اقبال، محمد دبیرسیاقی در سالِ ۱۳۳۶ از رویِ دستنبشتِ ماهروزِ ۷۳۳ مهی، که در واتیکان است، و نیز فتحالله مجتبایی و علیاشرف صادقی در سالِ ۱۳۶۵ برپایهی دستنبشتِ دانشگاهِ پنجاب (لاهور) و برابری با ۱۱ دستنبشتِ دیگر، دو ویراستِ دیگر از این کهنترین فرهنگِ زبانِ پارسیِ دری که از دستبردِ روزگار نگه داشته شده و به امروز رسیده است چاپ کردهاند. گفتنی است در پایانِ ویراستِ مجتبایی و صادقی واژههای آذری نیز آورده شدهاند که این خود نشانگرِ آن است که ترکی در آذربایجان آن زمان گویشوری نداشته است.
نظر دادن