آموزش چگونه خلاقانه بنویسیم؟ | آموزش نویسندگی

[ARA.O.O]

تکنیک‌های نوشتن خلاقانه

«این کار چون ماهی گرفتن است؛ اما لازم نیست زیاد انتظار بکشیم چراکه همیشه می‌آید؛ یعنی همیشه باید آمادۀ گرفتنش بود. در آغاز هر فکری به‌جاست. همیشه چیزی به فکرمان می‌رسد چراکه نمی‌توانیم از فکر کردن دست بکشیم.»
ویلیام استافورد

تکنیک‌های خلاق‌نویسی در نزدیکی ما وجود دارند. کافی است آن‌ها را ببینیم و از وجودشان بهره ببریم.

برای این کار نباید از کنار اتفاقات ساده و قوانین به‌ظاهر معمولی، به‌سادگی عبور کنیم.

چند نمونه از این تکنیک‌های ساده و البته نتیجه‌بخش را باهم مرور می‌کنیم:

 

[ARA.O.O]

آزادنویسی

آزادنویسی، هنر نوشتن بدون سانسور است. با آزادنویسی یاد می‌گیرید به تراوش‌های ذهنی احترام بگذارید و لذت نوشتن خارج از چارچوب را تجربه کنید.

یک صفحه ورد باز کنید. دستان خود را روی کیبورد بگذارید و بی‌وقفه شروع به نوشتن کنید. هر چیزی را که به ذهنتان می‌رسد روی صفحه بیاورید. مهم نیست چه می‌نویسید، مهم نیست غلط املایی یا نگارشی دارید حتی مهم نیست که واقعاً دربارهٔ موضوعی مشخص بنویسید. هر چیزی را که در لحظه به ذهنتان می‌رسد یادداشت کنید.

این یادداشت می‌تواند هر چیزی باشد. از اینکه «الآن نمی‌دانم چه بنویسم فقط دارم آزادنویسی را تمرین می‌کنم» تا هر متن مفهومی دیگری را بدون وقفه بنویسد تا به هزار کلمه برسید.

نوشتن آزاد قرار نیست به یک نوشتهٔ خیلی خاص تبدیل شود، این کار مانند گرم کردن قبل از شروع ورزش سنگین برای ورزشکاران است.

آزادنویسی کمک می‌کند تا از فرمان سانسورچی درون سر باز بزنید و بتوانید فضای کافی را برای بدون قید و شرط فکر کردن فراهم کنید.

این کار را با استفاده از قلم و کاغذ هم می‌توانید انجام دهید. قلم را روی کاغذ بگذارید و تا سه صفحه بی‌وقفه بنویسید.

با آزادنویسی خواهید دید که چه قدرتی برای نوشتن خلاقانه دارید و تا چه حد از این قدرت غافل بوده‌اید.

این کار به شما اجازه می‌دهد تا با قوۀ خلاقۀ درونی خود دیداری دوباره داشته باشید و خلاقیتی را که از دوران کودکی به هزار و یک دلیل در شما سرکوب شده است دوباره بیدار کنید.

 

[ARA.O.O]

یک تمرین برای آزادنویسی:

یک روز خود را از ابتدای بیداری تا موقع خواب با جزئیات توصیف کنید.

 

[ARA.O.O]

طوفان فکری فردی

از تکنیک معروف طوفان فکری استفاده کنید. این تکنیک برای ایده‌پردازی گروهی استفاده می‌شود و اساس آن بر این واقعیت استوار است که موضوعی انتخاب می‌شود و هر فرد هر ایده‌ای را که به ذهنش می‌رسد می‌گوید.

در این تکنیک مهم نیست که ایدۀ مطرح‌شده تا چه اندازه کاربردی و قابل‌استفاده است. مهم این است که تعداد ایده‌ها زیاد باشد. به عبارتی کمیت ایده‌ها مهم است نه کیفیت آن‌ها.

این کار را به‌صورت شخصی هم می‌شود انجام داد.

ابتدا ایده‌ای را مطرح کنید. این ایده می‌تواند تنها یک کلمه یا یک جمله باشد.

شروع کنید هر چیزی را که در ارتباط با این موضوع به ذهنتان می‌رسد یادداشت کنید.

برای نتیجه‌گیری بهتر می‌توانید این ایده را به شکل سؤالی مطرح کنید و هر تعداد جوابی را که به ذهنتان می‌رسد یادداشت کنید.

مثلاً بنویسید: «چه چیزهایی باعث می‌شود من خلاقانه‌تر بنویسم؟»

حالا هر ایده‌ای را که به ذهنتان می‌رسد بی‌کم‌وکاست یادداشت کنید.

طوفان فکری هم مانند نوشتن آزادانه کمک می‌کند تا بی‌پروا و بی‌قید فکر کنید.

 

[ARA.O.O]

مطالعۀ آزاد

کسی که می‌خواهد خلاقانه بنویسد باید خلاقانه زندگی و مطالعه کند.

مطالعهٔ آزاد فرصت فرصتی است برای ایده‌یابی و الهام گرفتن از دنیای واقعی.

یکی از اصول مطالعۀ خلاقانه این است که مطالعات غیر مرتبط با حوزهٔ کاری‌تان داشته باشید؛ یعنی تنها به مطالعۀ کتاب‌های تخصصی و مرتبط با دغدغه‌های روزمره‌تان بسنده نکنید. کتاب‌هایی را بخوانید که به‌ظاهر هیچ ارتباطی به چالش‌ها و نیازهای امروز شما ندارند.

نوشتار خلاقانه از ترکیب کردن ایده‌های مختلف شکل می‌گیرد. برای پیدا کردن این ایده‌ها باید فضای فکری از عرف و چارچوب‌های رایج خارج شود. مطالعۀ آزاد و ورود به مسائلی غیر مرتبط با زندگی روزمره کمک می‌کند تا راه ورود این ایده‌ها به افکار باز شود. ترکیب این ایده‌ها فعالیتی است که مغز بدون آموزش دیدن از عهده‌اش برمی‌آید.

به ذهنتان خوراک برسانید. این خوراک را از کتاب‌های متنوع و مطالعات غیر مرتبط بگیرید. ذهن را با ایده‌های مختلف درگیر کنید و اجازه دهید خودش از عهدۀ ترکیب و ساخت ایده‌های تازه برآید.

هر آنچه را می‌بیند، می‌شنوید، می‌خوانید و زندگی می‌کنید، بهانه‌ای برای بهتر نوشتن ببینید. اجازه ندهید هیچ سوژه‌ای بدون استفاده از دستتان برود. هر چیزی می‌تواند یک خوراک خوب برای افکار و نوشته‌های شما باشد.

 

[ARA.O.O]

حذف و اضافۀ خلاقانه

نوشتن دو بخش است: تولید و ویرایش. این بخش‌ها را نمی‌شود با هم ترکیب کرد. اگر چنین کنید روح خلاقیت را در نوشته‌هایتان می‌کشید. همیشه اول تولید کنید بعد ویرایش. در مرحلۀ ویرایش، حذف و اضافه مهم‌ترین بخش خلاقانه‌نویسی است.

بخش مهمی از خلاقیت در زمان ویرایش کردن اتفاق می‌افتد. شما بنای یک نوشته را می‌چینید اما در مرحلۀ ویرایش است که آن را رنگ‌آمیزی می‌کنید.

درک کنید که ابتدا باید یک پیش‌نویس وجود داشته باشد تا بتوان روی آن کار کرد؛ بنابراین برای نوشتن متن اولیه به خودتان سخت نگیرید.

بهتر است مرحلۀ تولید را با سمت راست مغز خود انجام دهید؛ یعنی بدون توجه به اینکه آنچه می‌نویسید تا چه اندازه درست و کاربردی است، بنویسید. همیشه وقت برای اصلاح کردن وجود دارد.

مرحلۀ ویرایش را با سمت چپ مغز انجام دهید؛ یعنی نوشته‌های خود را با نگاه تحلیلی بخوانید و سعی کنید از درست‌نویسی و زیبانویسی غافل نشوید.

متن خودتان را چند بار بخوانید و موضوعات مهم را بررسی کنید. نگاه کلی داشته باشید و چشم‌انداز نوشته را در نظر بگیرید. این کار باعث می‌شود شکاف‌هایی را که در پیش‌نویس وجود دارد شناسایی کنید.

حالا وقت آن است که تمام قوانین نوشتن را که می‌دانید تا حدی که به زیبایی و خلاقیت آسیب نرساند وارد متن کنید.

تا جایی که می‌توانید جمله‌ها را کوتاه کنید.

جمله‌های تکراری و مفاهیم بدون کاربرد و اضافه را حذف کنید.

تلاش کنید به متنی برسید که برای وجود هر جملۀ آن دلیل روشنی وجود داشته باشد.

بی‌رحمانه هر چیز غیرضروری را حذف کنید تا یک متن قدرتمند و منسجم باقی بماند.

البته ویرایش کردن فقط به حذف کردن محدود نمی‌شود. می‌توانید شروع به اضافه کردن کنید.

داستان‌های جذاب اضافه کنید.

افعال تکراری را خط بزنید و افعال جاندارتر و زنده‌تر به کار ببرید.

ترکیب‌های خلاقانه و تا حدی غیرمتعارف اضافه کنید.

 

[ARA.O.O]

یک تمرین برای ویرایش:

یکی از نوشته‌های قدیمی خود را که مدت‌زمان زیادی از نوشتن آن گذشته، ویرایش کنید. هدف از این تمرین بررسی نگاه متفاوت به یک نوشته در زمان‌های مختلف است.

 

[ARA.O.O]

یادگیری بعد از انتشار

نوشتن تنها به مرحله‌ای که مشغول تولید محتوا هستید محدود نمی‌شود.

مراحل پیش از نوشتن و بعد از نوشتن، به‌اندازۀ زمانی که مشغول نوشتن هستید مهم هستند.

ذهن شما فقط از داده‌ها و اطلاعاتی که در زمان نوشتن دارید استفاده نمی‌کند بلکه از کلیۀ اطلاعاتی که پیش‌ازاین هم داشته‌اید وام می‌گیرد و با ترکیب آن‌ها مفهومی را منتقل می‌کند.

مرحلۀ بعد از نوشتن هم بسیار مهم است.

شما متنی را می‌نویسید و منتشر می‌کنید. حالا زمان آن است که به بازخوردها توجه کنید.

نوشته‌های دیگران را بخوانید.

مطالعات بیشتری داشته باشید.

بارها و بارها می‌توانید برگردید و نوشته‌های خود را اصلاح کنید اما برای این کار باید نگاهی تیزبین و هوشیار داشته باشید.

باید هرلحظه آمادۀ خلق یک اثر متفاوت باشید.

از تمام ایده‌ها و اطلاعات موجود استفاده کنید.

زمان بهتر نوشتن را هیچ‌وقت محدود نکنید. این زمان را آن‌قدر باز بگذارید تا ذهن شما همیشه آمادۀ دریافت و بهتر شدن باشد.

 

[ARA.O.O]

خوشه‌بندی

روش‌های ساده و بسیار مفیدی که می‌توانند سرنوشت یک متن را به‌کلی تغییر دهند کم نیستند. یکی از آن‌ها خوشه‌بندی است.

ایده‌ای را وسط یک کاغذ بنویسید و دور آن دایره بکشید.

هر چیزی را که در ارتباط با این ایده به ذهنتان می‌رسد با استفاده از شاخه‌ای جداگانه به آن وصل کنید.

این کار را تا جایی ادامه دهید که ذهنتان کاملاً خالی شود.

تداعی‌های تازه را به‌مرورزمان به آن اضافه کنید.

بعد از مدتی شما درختی از یک ایده دارید که در جهات مختلفی گسترده شده است.

تا وقتی از این روش استفاده نکنید نمی‌توانید به قدرت فوق‌العادۀ آن پی ببرید.

خوبیِ خوشه‌بندی این است که ذهن خلاق‌تر می‌شود و چون نمایی کلی و تصویری از آنچه را که می‌خواهید بنویسید ترسیم می‌کنید، مضمون برایتان تا حد زیادی شفاف خواهد شد.

 

[ARA.O.O]

تمرین‌هایی برای خلاقانه نوشتن



برایان کوهن ایده‌های کوتاهی را برای نوشتن ارائه کرده است که آشنا شدن با برخی از آن‌ها می‌تواند جرقۀ صدها ایدۀ دیگر را در ذهنتان روشن کند.

در اینجا به برخی از این تمرین‌ها اشاره می‌کنیم:

تمرین اول:

تمام حسرت‌های زندگی‌تان را به شکل جدولی بزرگ بکشید و داستانی بنویسید از اینکه تمام این حسرت‌ها را برطرف کرده‌اید. دقیق شوید و سعی کنید همه موارد را از کودکی تا بزرگ‌سالی جبران کنید.

تمرین دوم:

متوجه می‌شوید سرطان دارید. اولین هفته را شرح دهید.

تمرین سوم:

دنیایی را در نظر بگیرید که در آن موجودات فضایی با نژادهای مختلف کنار هم زندگی می‌کنند و همگی در یک ایستگاه بزرگ فضایی هستند. نقش شما در این ایستگاه چیست و این دنیا را چطور اداره می‌کنید؟

تمرین چهارم:

بدترین چیزی را که نوشته‌اید توصیف کنید. از نوشتن آن، چه آموخته‌اید؟

تمرین پنجم:

فهرستی از خاطراتی تهیه کنید که قصد دارید در هشتادسالگی درباره‌شان بنویسید.

تمرین ششم:

زندگی بدون موسیقی را شرح دهید.

تمرین هفتم:

مهم‌ترین پیروزی‌تان در زندگی چه بوده است؟ از تمام شرایط موجود و دخیل در این پیروزی بنویسید.

تمرین هشتم:

یکی از آخر هفته‌های خوبتان را شرح دهید.

تمرین نهم:

اگر می‌توانستید به گذشته برگردید چه دوره‌ای را انتخاب می‌کردید؟ درباره‌اش بنویسید.

تمرین دهم:

در آینده ممکن است چه ‌کارهایی مهجور بماند؟ چه‌کارهایی ممکن است جایگزین آن‌ها شود؟ از دید خود در رابطه با روزهای آینده بنویسید.