معرفی مهدی سومین خلیفه عباسی

[CANDY]

محمد بن منصور مشهور به مهدی عباسی، (۱۲۶-۱۶۹ق) سومین خلیفه عباسی پس از سفاح و منصور دوانیقی و هم عصر امام کاظم (علیه السلام). او از سال ۱۵۸ق تا سال ۱۶۹ق خلافت را برعهده داشت.

برخی معتقدند که مسئله مهدویت و اهداف موعودگرایانه پدرش منصور، در اتصاف او به لقب مهدی نقش داشته است. مهدی عباسی در ۱۵۹ق، امام کاظم (علیه السلام) را به بغداد احضار و مدتی زندانی کرد.

مهدی عباسی در ابتدای خلافت خود، از قتل و آزار شیعیان جلوگیری می کرد. او شیعیان زندانی را آزاد نمود و برای آنها مقرری معین کرد، اما به تدریج سیاست خود را در برخورد با شیعیان تغییر داد. در زمان او شورش هایی صورت گرفت که توسط حکومت سرکوب شدند. وی چندین مرتبه به روم و هند لشکر کشید.

محمد بن عبدالله بن محمد بن علی بن عبدالله بن عباس، ملقب به مهدی سومین خلیفه عباسی پس از سفاح و منصور دوانیقی است.[۲] وی در سال ۱۲۶ق در حمیمه در نزدیکی مکه متولد شد. پدرش منصور دوانیقی توجه ویژه ای به تربیت او داشت و از نوجوانی منصب های مهمی به او واگذار می‌کرد.

در سال ۱۴۷ق، منصور او را ولیعهد خود نمود. او در تیزهوشی و بخشش و نرمخویی زبانزد بود و بعد از مرگ پدرش در روز ۱۷ ذی حجه سال ۱۵۸ق یا ۱۵۹ق به خلافت رسید.

مهدی عباسی دو پسر خود، هادی و هارون را به ترتیب و پیاپی ولیعهد خود کرد. هرچند در اواخر عمر خود از ولیعهدی هادی پشیمان بود، اما موفق به تغییر ولیعهد نشد.

اتصاف به لقب مهدی
به باور پژوهشگران معاصر، لقب مهدی برای محمد بن منصور، با هدف تضمین حمایت و پشتیبانی مردم و در تقابل با ادعای مهدویت نفس زکیه، انتخاب شده است.

بر این اساس، گفته شده که عباسیان تلاش کردند مهدی عباسی را مهدی موعودِ ذکر شده در احادیث پیامبر معرفی کنند تا از این طریق حمایت مردم را جلب کرده و حکومت عباسی را حفظ کنند.

 

[CANDY]

برخورد با امام کاظم (علیه السلام)​

مهدی عباسی، امام کاظم (علیه السلام) را در سال ۱۵۹ق از مدینه به بغداد فراخواند و زندانی کرد.[۱۹]

پس از مدتی، امام هفتم شیعیان، پس از سوگند خوردن مبنی بر عدم قیام علیه حکومت وقت، از زندان آزاد شد و تا آخر دوره حکومت مهدی عباسی تحت نظر بود.[۲۰] امام کاظم (علیه السلام)، پس از این، به یاران خود توصیه کرد تقیه کنند.[۲۱]

برخی پژوهشگران معاصر، شهادت امام صادق (علیه السلام) و انشعاب شیعیان را سبب تضعیف موقعیت امام کاظم (علیه السلام) و در نتیجه، وادار شدن وی به برگزیدن تقیه دانسته اند.[۲۲]

بر همین اساس، حکومت عباسی اقدامی علیه امام کاظم (علیه السلام) و پیروانش انجام نداد.[۲۳] با این حال، به تدریج پیروان دیگر فرقه های شیعه به یاران امام کاظم ملحق شدند و امامیه از دیگر فرقه های شیعه مقتدرتر شد. به همین دلیل، مهدی عباسی، شیعیان را محدود ساخت و امام کاظم را زندانی کرد.[۲۴]

برخورد با شیعیان​

مهدی عباسی ابتدا تلاش کرد رضایت مردم را جلب کند.[۲۵] او بیشتر اموال به جای مانده از حکومت پدرش را که با سختگیری و مصادره اموال مردم، به خصوص شیعیان، به دست آمده بود، به صاحبانش برگرداند و سبب خشنودی آنها را فراهم نمود.[۲۶]

وی در ابتدا از قتل و آزار شیعیان جلوگیری کرد و آنان را از زندان آزاد[۲۷] و برای‌شان مقرری تعیین کرد.[۲۸] اما سرانجام سومین خلیفه عباسی، به تدریج شیعیان را محدود ساخت و سیاست ترساندن و آزار و اذیت آنان را دنبال کرد.[۲۹]

مهدی عباسی پس از کسب قدرت، اقداماتی را در زمینه‌های سیاست داخلی انجام داد که سبب آرامش و امنیت نسبی جامعه در زمان حکومت او شد.[۳۰] از همین رو، برخی معتقدند که حکومت او، دوره انتقال از خشونت و سرکوبِ خلفای اول عباسی، به دوره اعتدال و نرم‌خویی خلفای بعدی بوده است.[۳۱]

سرکوب شورش‌ها و لشکرکشی به روم و هند​

در دوره حکومت مهدی عباسی، حرکت ها و شورش هایی بر ضد حکومت شکل گرفت. او در اقدام اول، با تحرک زنادقه که در حال گسترش بودند مقابله کرد.

شورش مقنع، شورش یوسف برم در سال ۱۶۰ق در خراسان،شورش عبدالله بن مروان در سال ۱۶۱ق در سرزمین شام، و شورش خوارج به فرماندهی عبدالسلام یشکری، در سال ۱۶۲ق، در دوره حکومت مهدی عباسی رخ داد و تمامی آنها سرکوب شد.

مهدی عباسی در چند مرحله به روم لشکر کشید. در سال ۱۵۹ق عباس بن محمد را با لشکری انبوه به بلاد روم فرستاد و تا آنقره در آسیای صغیر پیش رفت. همچنین در سال ۱۶۵ق، سپاهی بزرگ را به فرماندهی پسرش هارون به روم فرستاد و موفق شد تا خلیج قسطنطنیه پیش رود.وی همچنین در سال ۱۶۰ق، سپاهی را از طریق دریا به سمت هند روانه ساخت و شهر باربد را پس از محاصره به تصرف درآورد.

مرگ​

مهدی عباسی، در سال ۱۶۶ق یا ۱۶۹ق پس از ۱۰ سال خلافت در منطقه ماسبذان (ایلام امروزی) در روستای روذ درگذشت. درباره اینکه مهدی عباسی با سم کشته شده یا در حال تمرین برای شکار آهو درگذشته، اختلاف وجود دارد.