روان شناسی شایع‌ترین اختلالات روان شناختی

[~Romaysa_paX~]

لازم به ذکر است که علائم فیزیکی نشاندهندهی این نیست که فرد وانمود به درد جسمانی، خستگی یا سایر علائم میکند. درواقع در این وضعیت، واکنش و رفتار فرد بیشتر از خود علائم فیزیکی زندگی را مختل میسازد.

اختلال اضطراب بیماری
حالتی که فرد در آن بیش از اندازه بابت داشتن بیماری نگران باشد، اختلال اضطراب بیماری نامیده میشود. افرادی که این اختلال روانشناختی را تجربه میکنند بیش از حد نسبت به عملکرد بدن نگران هستند، معتقدند که دچار یک بیماری جدی شدهاند یا خواهند شد و حتی با دیدن جواب منفی آزمایش اطمینان خاطر پیدا نمیکنند.

بدینترتیب فرد دچار اضطراب و استرس زیادی میشود. همچنین رفتار فرد هم تغییر میکند، مثلا به دنبال آزمایش و روشهای درمان میرود و از قرار گرفتن در وضعیتهایی که ممکن است سلامت وی را به خطر بیندازد میپرهیزد.

 

[~Romaysa_paX~]

اختلال تبدیلی
اختلال تبدیلی شامل تجربهی علائم حرکتی یا لامسه است که توضیح پزشکی یا عصبی معقولی ندارد. در بسیاری از موارد، این اختلال منجر به آسیب جدی فیزیکی یا رویداد تنشزا میشود که واکنش عاطفی و روانشناختی را به دنبال دارد.

اختلال ساختگی
این اختلال قبلا متعلق به دستهی جداگانه بود اما حالا طبق تعریف DSM-5 ذیل علائم جسمی و اختلالات مربوط به آن قرار میگیرد. زمانیکه فرد عمدا علائم بیماری را ایجاد، تظاهر یا در آن اغراق میکند، میگوییم فرد دچار اختلال ساختگی است. سندرم مونشهاوزن، که فرد در آن وانمود به بیماری میکند تا جلب توجه کند، صورت شدید اختلال ساختگی است.

اختلال در خوردن
اختلال خوردن از طریق نگرانی شدید نسبت به وزن و الگوهای نامنظم خوردن تشخیص داده میشود که تاثیر منفی روی سلامت جسم و روان میگذارد. اختلال تغذیه و خوردن که در گذشته حین دورهی نوزادی و کودکی تشخیص داده میشد، حالا در این دسته از DSM-5 قرار گرفته است. انواع اختلال خوردن شامل موارد زیر است:

بی اشتهایی عصبی
در این حالت مصرف غذای فرد محدود میشود و کاهش وزن و وزن بسیار پایین را به دنبال دارد. افرادی که این اختلال را تجربه میکنند از اضافه وزن میهراسند و از ظاهر و رفتار خود راضی نیستند.

 

[~Romaysa_paX~]

پرخوری عصبی
فرد در این اختلال در خوردن زیادهروی میکند و بعد برای جبران این زیادهروی تصمیمات سخت میگیرد که شامل وادار کردن خود به استفراغ، سوءمصرف مسهل یا دیورتیک و ورزش سنگین میشود.

اختلال نشخوار
علامت این اختلال بالا آوردن قضای جویده یا قورت داده شده است تا فرد آن را تف کند یا دوباره قورت دهد. اغلب افراد مبتلا به این اختلال کودکان یا بزرگسالانی هستند که از اختلال رشد یا ناتوانی ذهنی رنج میبرند.

پوسیدگی دندان، زخم نای و سوءتغذیه از دیگر مشکلاتی است که در اثر این اختلال ایجاد میشود.

پیکا
در این وضعیت فرد مواد غیر غذایی مانند خاک، رنگ یا صابون را هوس میکند یا میخورد. این اختلال بیشتر روی کودکان و کسانی تاثیر میگذارد که دچار اختلال رشد هستند.

اختلال پرخوری
اختلال پرخوری برای اولین بار در DSM-5 مطرح شد و شامل دورههای پرخوری میشود که فرد در آن ظرف چند ساعت به میزان غیر طبیعی غذا مصرف میکند. فرد در این حالت نهتنها بیش از حد غذا میخورد، بلکه احساس میکند انگار روی غذا خوردن کنترل ندارد. گاهی دورههای پرخوری در اثر شرایط خاص روحی مانند احساس شادی یا اضطراب، بیحوصلگی یا بعد از رویداد اضطراب آور رخ میدهد.

 

[~Romaysa_paX~]

اختلال خواب
بههم خوردن الگوی خواب که باعث بیقراری میشود و روی عملکرد فرد در روز تاثیر میگذارد، اختلال خواب نامیده میشود. در ادامه نمونههایی از اختلال در خواب آمده است:

حمله خواب
فرد در این حالت میل شدیدی به خوابیدن دارد. ممکن است افراد مبتلا به حمله خواب بهصورت ناگهانی قابلیت انقباض عضلات خود را از دست بدهند.

اختلال بیخوابی
اختلال بیخوابی شامل عدم توانایی فرد برای داشتن خواب کافی و استراحت میشود. درحالیکه همهی ما گاهی دچار بیخوابی میشویم، ولی این وضعیت زمانی اختلال تلقی میشود که به مرور زمان همراه با بیقراری یا ناتوانی قابل توجه باشد.

پرخوابی
خوابیدن بیش از حد بهرغم داشتن خواب کافی، اختلال پرخوابی نام دارد. افراد مبتلا به این اختلال در روز و در شرایط نامناسب مثلا سر کار و مدرسه به خواب میروند.

 

[~Romaysa_paX~]

اختلالات خواب مربوط به تنفس
این اختلالات شامل ناهنجاری تنفسی مانند آپنه خواب است که هنگام خواب اتفاق میافتد. این وضعیت منجر به وقفهی کوتاه در خواب میشود که مشکلات دیگری نظیر بیخوابی و خوابآلودگی هنگام روز را به دنبال دارد.

خواب پریشی
به رفتارهای غیرعادی هنگام خواب، اختلال خواب پریشی میگویند. این اختلالات شامل راه رفتن در خواب، هراس شبانه، حرف زدن در خواب و غذا خوردن در خواب میشود.

سندرم پای بی قرار
سندرم پای بیقرار یک وضعیت عصبی است که شامل احساس ناراحتی در پا و میل به تکان دادن آن میشود تا این احساس برطرف شود. افراد مبتلا به این اختلال در پای خود احساس کشیدگی، مورمور شدن و سوختگی میکنند که منجر به حرکت بیش از حد پا میشود و خواب را مختل میسازد.

اختلالات خواب مربوط به سایر اختلالات روانی و وضعیتهای عمومی پزشکی از DSM-5 حذف شده است. آخرین نسخه از این راهنما بیشتر روی شرایط دیگری که همراه با اختلال خواب-بیداری در فرد وجود دارد تاکید میکند.

 

[~Romaysa_paX~]

اختلال ایذایی (مخرب)
به آن دسته اختلالات مربوط به ناتوانی در کنترل عواطف و رفتار که منجر به آسیب به خود یا دیگری میشود، اختلال کنترل تکانه میگویند. اعمالی که به حقوق دیگران تخطی میکند مانند تخریب اموال یا خشونت فیزیکی و یا رفتاری که با هنجار اجتماعی، مقامات و قانون تعارض دارد از جمله ویژگیهای اختلال در نظم عاطفی و رفتاری است. در ادامه انواع اختلال کنترل تکانه را برمیشمریم:

جنون دزدی
فرد در این حالت نمیتواند میل به دزدی را کنترل کند و اغلب چیزهایی را میدزد که ارزش مادی ندارد یا واقعا مورد نیاز وی نیست. افراد مبتلا به این اختلال قبل از دزدی احساس تنش و فشار زیادی میکنند که بعد از سرقت آرام میشود.

جنون آتش افروزی
فرد در این اختلال شیفته و مجذوب آتش است و درنتیجه ایجاد حریق میکند که درنهایت جان خود و دیگران را به خطر میاندازد. افرادی که از جنون آتش افروزی رنج میبرند بیشتر از یک بار عمدا ایجاد حریق کردهاند. این افراد نیز قبل از آتش افروزی فشار و حس تحریک زیادی را تجربه میکنند.

 

[~Romaysa_paX~]

اختلال انفجاری متناوب
به فوران خشم و خشونت آنی که تناسبی با شرایط ندارد، اختلال انفجاری متناوب میگویند. ممکن است افراد مبتلا به این اختلال در واکنش به سرخوردگی یا موارد آزاردهندهی روزمره کنترل خود را از دست بدهند و دست به اقدام خشونتآمیز بزنند.

اختلالات روانپزشکی

اختلال رفتاری
این اختلال در کودکان و نوجوانان زیر ۱۸ سال تشخیص داده میشود که مرتبا از هنجارهای اجتماعی و حقوق دیگران ت×جـ×ـا×و×ز× میکنند. کودکان مبتلا به این اختلال نسبت به افراد و حیوانات رفتار خشونتآمیز از خود نشان میدهند، اموال را تخریب میکنند، دست به حیله و سرقت میزنند و قانونهای دیگر را زیر پا میگذارند. این رفتار مشکلات قابل توجهی در عملکرد کودک در مدرسه، محل کار یا شرایط اجتماعی به وجود میآورد.

اختلال نافرمانی مقابله جویانه
این اختلال قبل از ۱۸ سالگی شروع میشود و نافرمانی، کجخلقی، عصبانیت، خشونت و کینهورزی ازجمله علائم آن است. درحالیکه تمام کودکان گاهی سرکش میشوند، کودکان مبتلا به اختلال نافرمانی مقابلهجویانه تقریبا همیشه از تن دادن به درخواست بزرگسالان سر باز میزنند و اقدام به رفتاری میکنند تا عمدا باعث آزار دیگران شود.

 

[~Romaysa_paX~]

اختلال افسردگی
اختلال افسردگی نوعی اختلال روحی است که شامل چند وضعیت میشود. احساس غم، پوچی یا کجخلقی به همراه علائم فیزیکی و شناختی از جمله ویژگیهای این اختلال است که از نظر پایداری، تناوب یا علت بروز با یکدیگر فرق دارند.

اختلال بینظمی خلقی اخلالگرایانه. اختلالی در کودکی است که از طریق علائمی نظیر خشم و کجخلقی شدید تشخیص داده میشود. کودک در این حالت بهصورت متناوب و شدید کنترل خود را از دست میدهد.
اختلال افسردگی ماژور. عدم تمایل به انجام فعالیت و احساس افسردگی از جمله علائم آن است که توانایی فرد در انجام فعالیتهای روزمره را با مشکل روبهرو میکند.
اختلال افسردگی مزمن (دیستایمیا). نوعی افسردگی مداوم و مزمن که اگرچه علائم افسردگی در آن شدید نیست اما مدت زمان طولانیتری باقی میماند. برای تشخیص این وضعیت لازم است فرد به مدت دست کم دو سال در اکثر روزها احساس افسردگی داشته باشد.
اختلالات افسردگی دیگر یا اختلالات افسردگی نامشخص. زمانیکه علائم آنقدر کافی نیست که یک اختلال افسردگی دیگر تشخیص داده شود اما هنوز در زندگی فرد و عملکرد او مشکل ایجاد میکند، این مورد تشخیص داده میشود.
اختلال ملال پیش از قاعدگی. این وضعیت نوعی سندرم پیش از قاعدگی (PMS) است که علائمی نظیر افسردگی قابل توجه، کجخلقی و اضطراب را به همراه دارد و یک یا دوهفته قبل از شروع قاعدگی رخ میدهد. معمولا ظرف چند روز بعد از قاعدگی این علائم از بین میرود.
اختلال افسردگی ناشی از مواد/دارو. هنگامی که فرد حین مصرف الکل یا مواد یا ترک آن دچار علائم افسردگی شود، این اختلال رخ میدهد.
اختلال افسردگی ناشی از دیگر بیماریهای جسمی. زمانیکه سابقهی پزشکی فرد نشان دهد علائم افسردگی محصول بیماری فیزیکی است، این اختلال تشخیص داده میشود. دیابت، سکته، بیماری پارکینسون، بیماری خودایمنی، درد مزمن، سرطان، عفونت و اچآیوی/ایدز ازجمله بیماریهایی است که میتواند منجر به اختلال افسردگی شود.
اختلال افسردگی با علائمی چون احساس اندوه و روحیهی پایین تشخیص داده میشود. این علائم آنقدر مداوم و شدید است که روی عملکرد فرد تاثیر میگذارد. ازجمله علائم شایع در این اختلالات میتوان به بیانگیزه بودن و از دست دادن میل و رغبت، عدم تمایل به فعالیتهایی که در گذشته برای فرد لذتبخش بوده، به هم خوردن نظم خواب و تمرکز پایین اشاره کرد.

معیار تشخیص برای هر وضعیت متغیر است. برای تشخیص اختلال افسردگی ماژور لازم است فرد طی دو هفته پنج علامت زیر یا بیشتر را تجربه کند.

احساس افسردگی یا عدم تمایل به کارهایی که قبلا مورد علاقهی فرد بوده باید جزو یکی از این علائم باشد. میتوان در این زمینه به علائم زیر اشاره کرد:

احساس افسردگی در اکثر یا تمام روزها
بیمیلی یا کممیل شدن به انجام فعالیتهایی که قبلا از آن لذت میبردید
افزایش یا کاهش وزن قابل توجه یا کاهش و افزایش اشتها
اختلال در خواب (بیخوابی یا پرخوابی)
کند شدن فعالیت فیزیکی یا بیقراری
پایین آمدن انرژی یا خستگی که در اکثر یا تمام روزها احساس میشود
احساس عذاب وجدان یا بیارزش بودن
اختلال در تفکر یا تمرکز
دغدغه ی مرگ یا فکر به خودکشی
درمان اختلالات افسردگی اغلب شامل ترکیبی از روان درمانی و دارو میباشد.

 

[~Romaysa_paX~]

اختلالات مربوط به مواد
این اختلالات شامل مصرف و سوء مصرف مواد مختلف نظیر کوکائین، شیشه، تریاک و الکل میشود. در اثر استفاده از مواد مخدر وضعیتهایی رخ میدهد که منجر به مسمومیت، ترک، روانپریشی، اضطراب و هذیان میشود. در ادامه به تعدادی از اختلالات مربوط به مواد اشاره میکنیم:

اختلالات مربوط به مصرف الکل. شامل مصرف الکل است که از همه بیشتر در ایالت متحده مورد استفاده (و سوء استفاده) قرار دارد.
اختلال مربوط به مصرف حشیش. شامل علائمی نظیر مصرف بیشازاندازه، احساس ناتوانی در عدم مصرف مواد و ادامه به مصرف بهرغم تاثیرات مخرب مواد روی زندگی است.
اختلال مصرف مواد استنشاقی. شامل فروبردن بوی موادی مانند رنگ و محلل میشود. افراد مبتلا به این اختلال، مانند سایر اختلالات مرتبط با مواد، آنقدر میل قوی نسبت به این مواد احساس میکنند که کنترل یا عدم دخیل شدن در این امر برایشان دشوار است.
اختلال مصرف محرکها. شامل مصرف موادی نظیر شیشه، آمفتامین و کوکائین است.
اختلال مصرف تنباکو. علائمی نظیر مصرف بیش از حد تنباکو، مشکل در کم کردن مصرف یا ترک، میل شدید و رنج بردن از تاثیرات مخرب اجتماعی در اثر مصرف تنباکو را به دنبال دارد.

 

[~Romaysa_paX~]

اختلال قمار
DSM-5 قماربازی را هم ذیل این دستهبندی قرار میدهد. انجمن روانپزشکی آمریکا توضیح میدهد این تغییر «نشاندهندهی این مدرک روزافزون است که بعضی رفتارها، مانند قماربازی، سیستم پاداش مغز را با تاثیراتی مشابه با تاثیر مصرف مواد فعال میکند و علائم اختلال شرطبندی تااندازهای نزدیک به علائم اختلال مصرف مواد است».

اختلالات عصبی شناختی
نقص اکتسابی در عملکرد شناختی اختلال عصبی-شناختی نامیده میشود. این اختلالات شامل ناتوانی مادرزادی از بدو تولد یا در سالهای اولیهی زندگی نمیشود. انواع اختلالات شناختی عبارتند از:

دلیریوم
دلیریوم حالت گمگشتگی حاد هم نامیده میشود. این اختلال طی مدت کوتاه، معمولا چند ساعت یا چند روز، طول میکشد و هوشیاری و توجه فرد را مختل میسازد.

اصلی ترین ویژگی اختلالات عمده و خفیف عصبی-شناختی نقص اکتسابی شناختی در یک یا چند مورد شامل حافظه، توجه، زبان، یادگیری و درک است. ممکن است این اختلالات شناختی در اثر بیماری جسمی مانند آلزایمر، عفونت اچآیوی، بیماری پارکینسون، مصرف مواد/دارو، بیماری عروقی و غیره رخ دهد.