معرفی یوزپلنگ

[Alex]

مشخصات یوز آسیایی​

یوزپلنگ از خانواده گربه سانان به شمار مى آید که به دلیل داشتن دست و پایى بلند، بدنى کشیده و باریک و سینه اى فراخ تا حدود زیادى به سگ هاى تازى شبیه است. رنگ بدن یوز نخودى است و خال‌هاى ریز و درشتى آن را پوشانده است.

بسیارى از مردم یوز را با پلنگ اشتباه مى گیرند، اما تفاوت بارز این دو گونه در شکل خال‌هایشان است. در یوز خال‌ها توپر و گرد است، در حالى که خال‌هاى پلنگ درشت و توخالى و گل مانند است. وجود نوار سیاه رنگى که از گوشه چشم یوز تا دهان امتداد یافته و به "خط اشک" معروف است نیز از مشخصات بارز یوز به شمار میاید که پلنگ این خط را ندارد. فرق دیگر یوز پلنگ با پلنگ این است که یوز پلنگ در پشت گردن یال دارد ولی پلنگ ندارد.

یوز سر کوچکى دارد و چشمانش براى بهتر دیدن از پشت بوته‌ها، نسبتاً بالا قرار گرفته‌اند. همچنین یوز مى تواند با سرعت ۱۱۰ کیلومتر در ساعت ۵۰۰ متر بدود. یوزپلنگ آسیایى در طبیعت حدود ۱۲ سال زندگى مى کند. یوز ماده مى تواند یک تا هشت مرتبه بین سه تا چهار نوزاد به دنیا بیاورد. نوزاد یوز تا ۲۰ ماهگى باید در کنار مادر باشد تا نحوه شکار و گرفتن طعمه را آموزش ببیند.

 

[Alex]

یوزپلنگ یک گربه سان است؛ گربه اى که سرى گرد و کوچک و گربه مانند و بدنى شبیه به سگ دارد؛ دست و پا و بدنى بلند و کشیده. مانند سگ ها شکارش را تعقیب مى کند؛ بر خلاف گربه هایى مانند ببر و پلنگ که به کمین کردن معرف هستند. بدن یوزپلنگ از مو هایى زبر و به رنگ نخودى تا زرد روشن پوشیده شده که روى آن تعداد زیادى خال هاى سیاه رنگ تو پر نقش بسته تعداد خال هاى روى بدن هر یوزپلنگ آفریقایى به بیش از سه هزار عدد مى رسد، ولى تعداد آن در یوزپلنگ آسیایى (ایرانى) کمتر است، چون خال هاى آن بزرگ تر و در نتیجه تعداد آن کمتر است. یوزپلنگ هاى آفریقایى و ایرانى تفاوت هاى دیگرى هم با هم دارند. یوزپلنگ ایرانى نسبت به یوزپلنگ آفریقایى داراى هیکل بزرگ تر و رنگش روشن تر است. به همین خاطر خیلى زیبا تر از یوزپلنگ آفریقا و در عین حال خیلى کمیاب است. به همین خاطر در حال حاضر کارشناسان گوناگون از سرتاسر ایران و جهان بر روى آن تحقیق مى کنند.

این حیوان که بر خلاف اسمش که ممکن است براى خیلى ها وحشت ایجاد کند، خیلى آرام است. یعنى امکان دارد شما یک روز در طبیعت شانس داشته باشید که یوزپلنگ را از فاصله یکى دو مترى ببینید، ولى این حیوان کوچکترین آسیبى به شما نرساند وخیلى راحت بتوانید از آن عکس بگیرید و یا تماشایش کنید، حنى مى بینید این حیوان پس از مدتى بلند مى شود و می رود، ولى متأسفانه خیلى ها فکر مى کنند که یوزپلنگ وحشى است و آن را مى کشند. به همین خاطر یکى از کار هایى که ما باید انجام دهیم این است که یوزپلنگ را به مردم بشناسانیم و بفهمانیم که ما در ایران هم یوزپلنگ داریم و باید نسبت به آن حساس باشیم. به خصوص مردم روستاها و شهر هاى نیمه شرقى ایران، یعنى مناطق بیابانى و کویرى که منطقه ى زندگى یوزپلنگ هاست، و خیلى هایشان از وجود چنین حیوان ارزشمندى آگاه نیستند و یا آن را وحشى مى دانند و مى کشند. خط اشک یوزپلنگ نوار سیاهى است که از گوشه ى چشم تا خارجى دهان آن ادامه دارد و با جذب نور خورشید از انعکاس نور جلوگیرى مى کند و با کم کردن زنندگى نور خورشید، درست مانند عینک آفتابى، از چشمان یوزپلنگ محافظت مى کند. خط اشک یکى از راه هاى شناسایى یوزپلنگ در میان گربه هاى خالدار دیگر است.

 

[Alex]

خطراتى که یوز را تهدید مى کند!​

دشمن طبیعى یوز، سگ‌ گله و پلنگ است. برخلاف تصور اکثر مردم، یوزها حیوانات آرامى هستند و هرگز به دام‌هاى اهلى حمله نمى‌کنند. سام خسروى‌فرد، مشاور پروژه حفاظت از یوز آسیایى در ایران مى گوید: ورود دام به زیستگاه یوز از تهدیدات اصلى زندگى یوزپلنگ است، علاوه بر این‌که سگ گله ممکن است به یوز حمله کند، چوپانان هم به محض رویارویى با این حیوان با تصویر احتمال حمله یوز به دام‌ها، حیوان را با تیر یا سنگ مى زنند.

از سوى دیگر، با توجه به اینکه وجود آب در زیستگاه اصلى یوز که دشت‌هاى باز و تپه ماهورهاى واقع در مناطق استپى و بیابانى است، یک موهبت محسوب مى‌شود، دام و بخصوص شتر وقتى سر آبشخور یا چشمه مى‌آیند، آن را اشغال مى کنند و دیگر نه یوز و نه طعمه هایش به آنجا نمى روند. در نتیجه طعمه هاى یوز مهاجرت مى کنند یا مى میرند و به دنبال آن زندگى یوز هم تحت تاثیر قرار مى گیرد.

گفتنى است که غذاى اصلى این حیوان را آهو، جبیر، قوچ و میش، کل و بز و خرگوش تشکیل مى دهد که امروزه به دلیل شکار بى‌رویه شکارچیان غیرمجاز مجهز به خودروها و موتورسیکلت‌هاى قدرتمند صحرایى، جمعیت آنها نیز به شدت در حال کاهش است.

 

[Alex]

تلاش برای حفظ یوزپلنگ آسیایی​

پروژه حفاظت از یوزپلنگ آسیایى، با همکارى برنامه توسعه سازمان ملل و سازمان حفاظت ازمحیط زیست در سال ۲۰۰۱ شروع به کار کرد. اعتبار این پروژه ۷۲۵ هزار دلار بود و سازمان حفاظت از محیط زیست هم تعهد کرد که معادل همین مقدار پرداخت کند.

هوشنگ ضیایی مدیر پروژه، مى گوید: براى کار مطالعاتى و حفاظتى، ۵ منطقه انتخاب شد که گمان مى‌رود ۸۰ درصد یوزهاى ایران در آن مناطق پراکنده‌اند. پارک ملى توران، پارک ملى کویر در استان سمنان، منطقه حفاظت شده بافق و پناهگاه‌هاى حیات‌وحش دره انجیر و نایبندان در استان یزد. ۳۲ نفر محیط بان علاقه‌مند هم استخدام کردیم به آنها آموزش دادیم تا ضمن حفاظت از منطقه و آماربردارى، از طریق آنها به مردم محلى آموزش هاى لازم داده شود.

 

[Alex]

آمار موجود از یوز آسیایی​

با اینکه آمار یوز آسیایى را در ایران گاهى بین ۵۰ تا ۶۰ قلاده و در کل، کمتر از ۱۰۰ قلاده عنوان کرده‌اند، سام خسروى فرد، مشاور پرو‍ژه بین‌المللى حفاظت از یوز آسیایى ترجیح مى‌دهد که این اعداد را "حدس کارشناسى" بنامد تا "آمار"؛ چرا که معتقد است یوزپلنگ حیوانى به شدت مخفى کار و فرارى از انسان است، به راحتى خود را در طبیعت استتار مى کند و گستره زیستگاهش بسیار وسیع است. همه این عوامل دست به دست هم مى دهند تا آمارگیرى از این گونه کارى بسیار مشکل شود.

هوشنگ ضیایى، بهترین روش آمارگیرى از یوز در ایران را استفاده از دوربین تله‌اى عنوان مى‌کند. دوربین‌هاى تله‌اى نوعى از دوربین‌هاى اتوماتیک هستند که با عبور حیوان از جلوى چشمى دوربین، فاصله اى ۱۵ مترى را عکس مى گیرند. در واقع این دوربین‌ها حضور حیوان را هم بواسطه تغییر شدت نور دریافتى در لحظه عبور درمى‌یابند و هم از روى درجه حرارت بدن حیوان.
مراقبت در زمان بیهوشی و انجام عملیات نصب گردنبند جی پ اس بر روی یوزپلنگ .

وى مى‌گوید:
ابتدا گذرگاه‌های یوز را از روی ردپای حیوان مشخص کرده، سپس دوربین‌های تله‌ای را در آنجا کار می‌گذاریم. خال‌های روی بدن یوز، مانند اثر انگشت انسان، منحصربفرد است. بنابراین از روی عکس‌ها، تعداد یوزها را در آن فاصله، مشخص کرده و با انجام کارهای آماری جمعیت یوز آن ناحیه را تخمین می‌زنند.

پایان