نقد فیلم ع×ر×ق سرد – زنی که نمی‌خواهد زن باشد

[Maedeh]

غیبت بزرگِ ژانر ورزشی​

در ابتدا تصور ما این است که با یک فیلم در ژانر ورزشی مواجه هستیم که قرار است بالاخره توجه سینمای ایران را به این بخش از جامعه نشان دهد. ناگفته پیداست که سینمای ایران نسبت به پیشرفت واقعی و قهرمانی‌های زنان ایرانی در رشته‌های مختلف ورزشی و حتی نسبت به مردان ورزشکار و در کل هرگونه پیشرفتی که در این کشور به زحمت خود جوانان کسب شده به شدت بی‌اعتنا بوده است. حال اینکه ژانر ورزشی در دیگر سینماهای مطرح جهان یکی از گونه‌های مهم محسوب می‌شود که هم هیجان و شور ملی را هدف می‌گیرد و هم به بیوگرافی و معرفی قهرمانان واقعی و سختی‌های زیادی که در این راه کشیده‌اند اشاره می‌کند.

فیلم‌هایی که به شدت بر نوجوانان و جوانان تاثیر می‌گذارند و نسلی را به وسیله سینما با ورزش و ع×ر×ق ریختن در این راه آشنا می‌کند. از جمله فیلم‌های بسیار خوبی که در این ژانر ساخته شده و این اواخر دیده‌ام، دانگال از ساخته‌های واقعا خوبِ بالیوود است که به زیبایی هر چه تمام‌تر روحیه سرسختی را در دختران هندی نشان می‌دهد و در عین حال موانع و محدودیت‌ها را به تصویر می‌کشد و مورد انتقاد قرار می‌دهد.

اما در فیلم ع×ر×ق سرد مثل دیگر فیلم‌های ایرانی، باز هم ورزش و علم و هنر و هر چیزی از این دست تنها به بهانه‌‌ای تبدیل شده برای زدن حرف‌های همیشگیِ این سینما. ع×ر×ق سرد درباره زنی فوتسالیست است که در اوج مسابقات با ممنوع‌الخروجی از سوی شوهرش مواجه می‌شود. به نظر می‌رسد سهیل بیرقی به این دلیل به ورزش توجه نشان داده‌ که با موضوعی جنجالی طرف شده‌ است. شیوه مطرح کردن این موضوع نیز در فیلم به اندازه اصلِ سوژه‌، دنبال ایجاد جنجال بوده و به انتقادِ درست کاملا بی‌توجه است. سهیل بیرقی حتی به خودش زحمت تحقیق درباره ماده 18 و 19 قانون گذرنامه را نداده و اگر می‌داد هرگز به راحتی از عبارت ممنوع‌الخروجی که حق شکایت را برای زن ایجاد می‌کند استفاده نمی‌کرد. چرا که لفظ ممنوع‌الخروجی به مجرم بودن، فرار مالیاتی و…مربوط می‌شود.

طبق ماده 18 عدم رضایت شوهر برای خروج زن از کشور نوعی درخواست کتبی است که نتیجه آن توسط دادستانی بررسی می‌شود. اگر در این میان مرد قصد سوءاستفاده از قانون، اخاذی و لجبازی داشته باشد به رای قانون زن حتی حق شکایت از او را دارد. تنها مطالبه‌ای که می‌توان برای این قانون داشت، این است که اجازه مرد به زنان ورزشکار، سفرهای زیارتی و مسابقات علمی، هنری و ملی برداشته شود. هرچند که در وضعیتِ فعلی نیز دادستانی از سوءاستفاده بعضی از مردان جلوگیری می‌کند. چنانچه ورزشکارانی همچون زهرا نعمتی و نیلوفر اردلان در واقعیت توسط دادستانی موفق به کسب مجوز خروج از کشور شدند.

اما دادستانی در فیلم ع×ر×ق سرد بنا به رویه همیشگی سینمای ایران با خروج افروز اردستانی موافقت نمی‌کند تا به شیوه‌ای غرض‌ورزانه نشان دهد جامعه ایران در یک مردسالاریِ افراطی گیر افتاده است. در واقع دادستانی در این فیلم به شیوه‌ای غیرقانونی رفتار کرده است که این موضوع به نبود تحقیقات حقوقی از سوی فیلمساز اشاره دارد. از قضا فدراسیون هم در فیلم ع×ر×ق سرد به بدترین شکل ممکن پشت ورزشکار خودش را خالی می‌کند.

 

[Maedeh]

گویا نویسنده علاقه زیادی داشته‌ که از سوی مخاطبانش کف و سوت دریافت کند. فارغ از اینکه این موضوع به خودی خود دارای اهمیت است اما آنچه بیشتر مورد بی‌توجهی قرار گرفته، تیم فوتسال زنان است که برای اولین بار به فینال راه پیدا کرده‌ و تنها به عنوان بی‌معرفت‌هایی که یک پیام هم به کاپیتانِ راه مانده‌شان نداده‌اند، توصیف می‌شوند. فیلم در پایان‌بندی‌اش هم به نتیجه بازی آنها، شده در حد یک خبرِ محاوره‌ای نمی‌پردازد.

فیلم به بهانه نقد بند 3 ماده 18، کل دست‌آورد این دختران را با سیاه‌نماییِ هر چه تمام‌تر به یک موضوع بی‌اهمیت تبدیل می‌کند. آنقدر در دنیای واقعی مدال طلای دختران تکواندوکار، طلای دختران در بازی‌های گروهیِ فوتسال، کبدی و بقیه رشته‌ها اتفاق بزرگی است که ممنوع‌الخروج شدن تعدادی از زنان از میان این همه ورزشکار زن، نوعی دست گذاشتن بر یک امر کمیاب و کمتر پیش‌آمده محسوب می‌شود.

صحبت این است که اگر فیلم می‌خواست به قسمتی از این قانون نقد کند، روش این انتقاد باید چگونه باشد؟ باید طوری باشد که انگار با امر شایع و گسترده‌ای مواجهیم که کل ورزشکارانِ زن را از بازی‌ها منع می‌کند؟ قطعا جواب خیر است. اما فیلم ع×ر×ق سرد با بزرگنمایی این مشکل تمام دست‌آوردهای دیگرِ زنان را نادیده می‌گیرد. یعنی یک امر مهمِ ورزشی قربانی شلوغ‌کاری‌های سیاسی و نه حتی حقوقی توسط کارگردان می‌شود.