ایرما
مدیر تالار دین و مذهب
پرسنل مدیریت
مقام‌دار آزمایشی
مدیر
ناظر
- نام هنری
- مسیحا
- آزمایشی
- ناظر+رمانیکی‌خوان
- مدیر
- تالار دین و مذهب
- شناسه کاربر
- 5244
- تاریخ ثبت‌نام
- 2023-05-28
- آخرین بازدید
- موضوعات
- 124
- نوشته‌ها
- 246
- پسندها
- 475
- امتیازها
- 318
- محل سکونت
- سرزمین هیچکسان
مداحی یا روضه‌خوانی یکی از هنرهای نمایشی ملی و مذهبی ایرانیان همچون شبیه‌خوانی، پرده‌خوانی، نقالی است.این مراسم غالباً در ایام محرم، صفر، نیمه شعبان، فاطمیه و زادروز و وفات امامان شیعه برگزار می‌شود. مداحی در گذر زمان، با محتوای سیاسی همراه شده و در برخی موارد، مداحان، روضه‌هایشان را مضامین سیاسی روز درآمیخته و اجرا می‌نمایند. هم‌اکنون، مداحی به عنوان یک پیشه حرفه‌ای در شیعیان ایران، عراق، پاکستان و سایر کشورهای شیعه‌نشین دنبال می‌شود.
مداحی ریشه‌ای تاریخی در سیرهٔ محمد و اهل بیت او دارد. در زمان محمد، اشعار زیادی هم در مدح و ثنای خداوند و هم در مدح شخص او و هم در رابطه با وقایع تاریخی مثل غدیر خم سروده شده که بسیاری از این اشعار در دیوان‌های مختلف شعری از جمله دیوان صاحب بن عباد موجود است و عبدالحسین امینی نیز در کتاب «الغدیر» بسیاری از این اشعار را آورده‌است. امامان شیعه، شاعران را به سرودن شعر دربارهٔ خدا و پیامبر و اهل بیت تشویق می‌کردند و همین امر نشان دهنده جایگاه قابل توجه مداحی در اسلام است. از آنجا که مداحان در ایام محرم بخش‌هایی از کتاب روضه الشهدا فی مقاتل اهل بیت را می‌خوانند به آن‌ها روضه‌خوان نیز گفته می‌شود
جایگاه مداحی:
مداحي اهل بيت(ع)ونوحه خواني درسوگ آنان ازجمله کارهايي است که مشروعيت آن را به خوبي مي توان در قرآن کريم اثبات کرد. چنانکه امامان شيعه نيزازمداحان وذاکران تقديروتشويق مي کردند، صله مي دادند، دعا مي کردند وبراي اين کار، فضيلت وثواب بسيار مي شمردند، چنانکه اينکه فقيهان وعالمان دين درعصرغيبت امام عصر(عج) اين سنت شيعي راعملا پاس داشتند.
1- مداحي درقرآن: ما مسلمانان هرعملي را که به عنوان دين انجام مي دهيم يا بايد مستند به دليل خاص باشد يعني اصل وشکل آن دردين بيان شده باشد مانند: نماز، روزه، حج، يااينکه اصل وضابطه کلي آن درشرع بيان شده ولي شکل وصورت آن به حسب شرايط ومقتضيات زمان به مردم واگذارگرديده باشد مانند: اصل دفاع ازاسلام ونواميس مسلمانان، قرآن اين حقيقت راچنين بيان فرموده است: ( وَاَعِدُوالَهُمْ مَااسْتَطعْتُمْ مِنْ قُوَة). دربرابر کافران تامي توانيد نيروآماده کنيد .12.
بي شک، شکل واجراي اصل دفاع درهرزمان فرق مي کند. ستايش ومداحي اهل بيت(ع) براساس يک اصل درقرآن است وآن تکريم ومحبت نسبت به پيامبروعترت آن حضرت، اين اصل اشکال وصورتهاي مختلفي دارد که يکي ازمصاد يق روشن آن،مدح وستايش آنان و بيان فضيلت ها ومصائب وارده برآنان است.
ازميان آيات متعددي که دراين باره، درقرآن کريم آمده است به ذکردوآيه اکتفا مي کنيم:
1- (ومَنْ يَتَََوَلَ اللهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِينَ امَنُوا فَاِنَّ حِزْبَ اللهِ هُمُ الْغالِبُونَ) .هرکس خدا و پيامبرومومنان رادوست بدارد، پس حزب خدا پيروز است13.
2- (قُلْ لا اَسْئَلُکُمْ عَلَيْهِ اَجْرًا اِلا الْمَوَدَةَََ فِي الْقُرْبي) بگوبه ازاي تبليغ رسالت، پاداشي از شماخواستارنيستم مگر دوستي خويشاوندانم14.
محبت يک پديده رواني است وبراي خود تجلياتي دارد.هرگزمقصوداين نيست که مودت ومهر، آل رسول دردلها مکتوم بماند بلکه بايد چنين مهري درشئون مختلف زندگي فردي واجتماعي مسلمين تجلي يابد. برگزاري جشن هاي زاد روز، مجالس سوگواري در روزهاي وفات وشهادتها، برپايي بنا وقبور، تعظيم مشاهد، اهداء پاکترين اموال، زيارتها، سرودن اشعارروح بخش، مدايح و ستايش آنان همه در راستاي تکريم ، ابرازدوستي ومودت نسبت به آنان وزنده نگاه داشتن نام و ياد و وفداکاري آنهاست.
علاوه قرآن درآيات بسياري برلزوم زنده نگاه داشتن ياد پيامبران وشخصيت هاي برجسته تاريخ تاکيد دارد.و ازمظلومان حمايت مي کند.واين بيانگراهميت مداحي وستايش فضيلت ها وصاحبان فضيلت وفداکاران تاريخ دراسلام است.
خداوند درقرآن مي فرمايد: (وَاذْکُرْفي ِالْکِتابِ اِبْراهيِمَ اِنَّهُ کانَ صِدِّيقآ نَبِيّآ).ودراين کتاب ابراهيم راياد کن که اوپيامبري بسيارراستگوبود15.
مگرابراهيم چه کرد، ابراهيم خواست جوانش رادراه خدا قرباني کند ولي خوني ريخته نشد، خدا مي فرمايد: نام اين راد مرد تاريخ وپيا مبرصديق را بايد گرامي داشت.اگربايد ياد ابراهيم گرامي داشته شود، پس ما بايد هر چه مي توانيم تاريخ کربلا رايادکنيم، چون درکربلا خون ريخته شد .
قرآن بالحن خاص مظلوميت اصحاب اخدود را بازگونموده وازآنها حمايت کرده مي فرمايد: (قُتِلَ اَصْحاب ِالْاُخْدُودْ، اَلنّارُذاتَ الْوَقُودْ، اِذْ هُمْ عَلَيْها قُعُودْ، وَهُمْ عَلي ما يَفْعَلُونَ بِالْمُومِنيينَ شُهُودْ، وَمانَقَمُوا مِنْهُمْ اِلّا اَنْ يُومِنُوا بِالله ِالْعَزيزِالْحَمِيدِ. مرگ و عذاب برشکنجه گران صاحب گودال(آتش) باد، گودال هاي پراز آتش شعله ور، هنگامي که درکنار آن نشسته بودند، وآنچه را نسبت به مومنان انجام مي دادند ( باخونسردي) تماشا مي کردند، هيچ ايرادي برآنها (مومنان) نداشتند جز اينکه به خداوند عزيز وحميد ايمان آورده بودند16.
بي ترديد، احياي نام وياد مردان بزرگ، حوادث مهم تاريخ، الهام بخش است وبه زندگي انسانها جهت مي دهد. روح فضيلت خواهي، ايثارو فداکاري رازنده کرده، آدمي رادربرابر مشکلات وحوادث دشوار، مقاوم واستوارمي سازد
2- مداحي درسيره امامان معصوم عليهم السلام: يکي ازتدابيرحکيمانه وسازنده امامان معصوم عليهم السلام، برپايي مجالس سوگواري ، تقدير وتشويق مداحان و شاعراني بوده است که درفضيلت يا مظلوميت خاندان پيامبر شعرسروده مديحه سرائي مي کردند، شعرائي بنامي چون: کميت اسدي، دعبل خزاعي، سيد حميري و.. با زيباترين وجهي مفاخر و فضايل اهل بيت را ترسيم کرده و با سوزنا کترين صورت، براي شهداي کربلا مرثيه سروده اند و با تشويق ائمه اطهارعليهم السلام ازموقعيت اجتماعي بلندي دربين مردم برخوردار بودند. دراينجا نمونه هاي را ذکر مي کنيم:
1- قال رَسُولُ للهِ (ص): ( يا فاطِمَةَ کُلُ عَيْن ٍ باکِيَةٍ يَوْمَ الْقِيامَةِ اِلّا عَيْنٌ بَکَتْ عَلي مُصابِ الْحُسَيْنِ فَاِنَّها ضاحِکَةٌ مُسْتَبْشِرَةٌ بِنَعيم ِ الْجَنَّةِ) اي فاطمه روز قيامت هر چشمي گريان است، مگرچشمي که درمصيبت وعزاي حسين گريسته باشد، که آن چشم درقيامت خندان است وبه نعمت هاي بهشتي مژده داده مي شود17.
2- امام سجاد (ع) در طول دوران امامتش پيوسته سوگوارعاشورا بود آن چنان گريست که از(بکائين، بسسارگريه کنند گان) لقب داده شد.آن حضرت مي فرمود: (اِنّي ِلََمْ اَذْکُرْ مَصْرَعَ بَنِي فاطِمَة اِلّا خَنَقَتْنِي الْعَبْرَةُ )، هرزمان که به ياد قتلگاه فرزندان فاطمه(کربلا) مي افتم، اشک گلوگيرم مي شود18.
3- قَالَ الْباقِرُ(ع): ( مَا مِنْ رَجُلٍ ذَکَرَنَا اَوْ ذُکِرْنا عِنْدَهُ يَخْرُجُ مِنْ عَينَْيْهِ مَاءٌ وَلَوْ مِثْلَ جَناحَ الْبَعُوضَةٍ اِلّا بَنَي َاللهُ لَهُ بَيْتآ في ِالْجَنّةِ وَجَعَلَ ذَالِکَ الْدَّ مْعَ حِجابَآ بَيْنَهُ وَبَيْنَ النّارِ).امام باقر(ع) پس ازشنيدن سروده هاي کميت درباره اهل بيت گريست و سپس فرمود:هيچ کس نيست که ماراياد کند، يا نزداوازما ياد شود واز چشمانش هرچند به اندازه بال پشه اي اشک آيد، مگرآنکه خداوند برايش دربهشت، خانه اي بناکند وآن اشک راحجاب ميان او وآتش دوزخ قراردهد1.
4- قال َالصّادِقُ(ع):(اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِي جَعَلَ في ِالنّاس ِمَنْ يَفِدُ اِلَيْنا وَيَمْدَحُناوَيَرِثي لَنا).
امام صادق فرمود: خداراسپاس که درميان مردم، کساني را قرارداد که به سوي مامي آيند وبرما وارد مي شوند، ومارا مدح ومرثيه مي گويند20.
5- قالَ الصّادِقُ(ع): (مَنْ قالَ فِينا بَيْتَ شِعْرٍبَني َاللهُ بَيْتآ في ِالْجَنّةِ) .هرکس که يک بيت شعردرباره ما بگويد خداوند براي او خانه اي د ربهشت بناکند21.
6- قال َالْاِمام ِالرِّضا (ع): (يا دِعْبِلْ اِرْث ِالْحُسِْنَ عَلَيْهِ السّلامِ فَاَنْتَ ناصِرُنا وَمادِحُنا مادُمْتَ حَيّآ فَلا تُقَصِرْعَنْ نَصْرِنا مَااسْتَطَعْتَ). اي دعبل، براي حسين مرثيه بگو که توتازنده اي يارومديحه گويي مايي، پس ازياري ما تامي تواني کوتاهي مکن22.
مداحی ریشه‌ای تاریخی در سیرهٔ محمد و اهل بیت او دارد. در زمان محمد، اشعار زیادی هم در مدح و ثنای خداوند و هم در مدح شخص او و هم در رابطه با وقایع تاریخی مثل غدیر خم سروده شده که بسیاری از این اشعار در دیوان‌های مختلف شعری از جمله دیوان صاحب بن عباد موجود است و عبدالحسین امینی نیز در کتاب «الغدیر» بسیاری از این اشعار را آورده‌است. امامان شیعه، شاعران را به سرودن شعر دربارهٔ خدا و پیامبر و اهل بیت تشویق می‌کردند و همین امر نشان دهنده جایگاه قابل توجه مداحی در اسلام است. از آنجا که مداحان در ایام محرم بخش‌هایی از کتاب روضه الشهدا فی مقاتل اهل بیت را می‌خوانند به آن‌ها روضه‌خوان نیز گفته می‌شود
جایگاه مداحی:
مداحي اهل بيت(ع)ونوحه خواني درسوگ آنان ازجمله کارهايي است که مشروعيت آن را به خوبي مي توان در قرآن کريم اثبات کرد. چنانکه امامان شيعه نيزازمداحان وذاکران تقديروتشويق مي کردند، صله مي دادند، دعا مي کردند وبراي اين کار، فضيلت وثواب بسيار مي شمردند، چنانکه اينکه فقيهان وعالمان دين درعصرغيبت امام عصر(عج) اين سنت شيعي راعملا پاس داشتند.
1- مداحي درقرآن: ما مسلمانان هرعملي را که به عنوان دين انجام مي دهيم يا بايد مستند به دليل خاص باشد يعني اصل وشکل آن دردين بيان شده باشد مانند: نماز، روزه، حج، يااينکه اصل وضابطه کلي آن درشرع بيان شده ولي شکل وصورت آن به حسب شرايط ومقتضيات زمان به مردم واگذارگرديده باشد مانند: اصل دفاع ازاسلام ونواميس مسلمانان، قرآن اين حقيقت راچنين بيان فرموده است: ( وَاَعِدُوالَهُمْ مَااسْتَطعْتُمْ مِنْ قُوَة). دربرابر کافران تامي توانيد نيروآماده کنيد .12.
بي شک، شکل واجراي اصل دفاع درهرزمان فرق مي کند. ستايش ومداحي اهل بيت(ع) براساس يک اصل درقرآن است وآن تکريم ومحبت نسبت به پيامبروعترت آن حضرت، اين اصل اشکال وصورتهاي مختلفي دارد که يکي ازمصاد يق روشن آن،مدح وستايش آنان و بيان فضيلت ها ومصائب وارده برآنان است.
ازميان آيات متعددي که دراين باره، درقرآن کريم آمده است به ذکردوآيه اکتفا مي کنيم:
1- (ومَنْ يَتَََوَلَ اللهَ وَرَسُولَهُ وَالَّذِينَ امَنُوا فَاِنَّ حِزْبَ اللهِ هُمُ الْغالِبُونَ) .هرکس خدا و پيامبرومومنان رادوست بدارد، پس حزب خدا پيروز است13.
2- (قُلْ لا اَسْئَلُکُمْ عَلَيْهِ اَجْرًا اِلا الْمَوَدَةَََ فِي الْقُرْبي) بگوبه ازاي تبليغ رسالت، پاداشي از شماخواستارنيستم مگر دوستي خويشاوندانم14.
محبت يک پديده رواني است وبراي خود تجلياتي دارد.هرگزمقصوداين نيست که مودت ومهر، آل رسول دردلها مکتوم بماند بلکه بايد چنين مهري درشئون مختلف زندگي فردي واجتماعي مسلمين تجلي يابد. برگزاري جشن هاي زاد روز، مجالس سوگواري در روزهاي وفات وشهادتها، برپايي بنا وقبور، تعظيم مشاهد، اهداء پاکترين اموال، زيارتها، سرودن اشعارروح بخش، مدايح و ستايش آنان همه در راستاي تکريم ، ابرازدوستي ومودت نسبت به آنان وزنده نگاه داشتن نام و ياد و وفداکاري آنهاست.
علاوه قرآن درآيات بسياري برلزوم زنده نگاه داشتن ياد پيامبران وشخصيت هاي برجسته تاريخ تاکيد دارد.و ازمظلومان حمايت مي کند.واين بيانگراهميت مداحي وستايش فضيلت ها وصاحبان فضيلت وفداکاران تاريخ دراسلام است.
خداوند درقرآن مي فرمايد: (وَاذْکُرْفي ِالْکِتابِ اِبْراهيِمَ اِنَّهُ کانَ صِدِّيقآ نَبِيّآ).ودراين کتاب ابراهيم راياد کن که اوپيامبري بسيارراستگوبود15.
مگرابراهيم چه کرد، ابراهيم خواست جوانش رادراه خدا قرباني کند ولي خوني ريخته نشد، خدا مي فرمايد: نام اين راد مرد تاريخ وپيا مبرصديق را بايد گرامي داشت.اگربايد ياد ابراهيم گرامي داشته شود، پس ما بايد هر چه مي توانيم تاريخ کربلا رايادکنيم، چون درکربلا خون ريخته شد .
قرآن بالحن خاص مظلوميت اصحاب اخدود را بازگونموده وازآنها حمايت کرده مي فرمايد: (قُتِلَ اَصْحاب ِالْاُخْدُودْ، اَلنّارُذاتَ الْوَقُودْ، اِذْ هُمْ عَلَيْها قُعُودْ، وَهُمْ عَلي ما يَفْعَلُونَ بِالْمُومِنيينَ شُهُودْ، وَمانَقَمُوا مِنْهُمْ اِلّا اَنْ يُومِنُوا بِالله ِالْعَزيزِالْحَمِيدِ. مرگ و عذاب برشکنجه گران صاحب گودال(آتش) باد، گودال هاي پراز آتش شعله ور، هنگامي که درکنار آن نشسته بودند، وآنچه را نسبت به مومنان انجام مي دادند ( باخونسردي) تماشا مي کردند، هيچ ايرادي برآنها (مومنان) نداشتند جز اينکه به خداوند عزيز وحميد ايمان آورده بودند16.
بي ترديد، احياي نام وياد مردان بزرگ، حوادث مهم تاريخ، الهام بخش است وبه زندگي انسانها جهت مي دهد. روح فضيلت خواهي، ايثارو فداکاري رازنده کرده، آدمي رادربرابر مشکلات وحوادث دشوار، مقاوم واستوارمي سازد
2- مداحي درسيره امامان معصوم عليهم السلام: يکي ازتدابيرحکيمانه وسازنده امامان معصوم عليهم السلام، برپايي مجالس سوگواري ، تقدير وتشويق مداحان و شاعراني بوده است که درفضيلت يا مظلوميت خاندان پيامبر شعرسروده مديحه سرائي مي کردند، شعرائي بنامي چون: کميت اسدي، دعبل خزاعي، سيد حميري و.. با زيباترين وجهي مفاخر و فضايل اهل بيت را ترسيم کرده و با سوزنا کترين صورت، براي شهداي کربلا مرثيه سروده اند و با تشويق ائمه اطهارعليهم السلام ازموقعيت اجتماعي بلندي دربين مردم برخوردار بودند. دراينجا نمونه هاي را ذکر مي کنيم:
1- قال رَسُولُ للهِ (ص): ( يا فاطِمَةَ کُلُ عَيْن ٍ باکِيَةٍ يَوْمَ الْقِيامَةِ اِلّا عَيْنٌ بَکَتْ عَلي مُصابِ الْحُسَيْنِ فَاِنَّها ضاحِکَةٌ مُسْتَبْشِرَةٌ بِنَعيم ِ الْجَنَّةِ) اي فاطمه روز قيامت هر چشمي گريان است، مگرچشمي که درمصيبت وعزاي حسين گريسته باشد، که آن چشم درقيامت خندان است وبه نعمت هاي بهشتي مژده داده مي شود17.
2- امام سجاد (ع) در طول دوران امامتش پيوسته سوگوارعاشورا بود آن چنان گريست که از(بکائين، بسسارگريه کنند گان) لقب داده شد.آن حضرت مي فرمود: (اِنّي ِلََمْ اَذْکُرْ مَصْرَعَ بَنِي فاطِمَة اِلّا خَنَقَتْنِي الْعَبْرَةُ )، هرزمان که به ياد قتلگاه فرزندان فاطمه(کربلا) مي افتم، اشک گلوگيرم مي شود18.
3- قَالَ الْباقِرُ(ع): ( مَا مِنْ رَجُلٍ ذَکَرَنَا اَوْ ذُکِرْنا عِنْدَهُ يَخْرُجُ مِنْ عَينَْيْهِ مَاءٌ وَلَوْ مِثْلَ جَناحَ الْبَعُوضَةٍ اِلّا بَنَي َاللهُ لَهُ بَيْتآ في ِالْجَنّةِ وَجَعَلَ ذَالِکَ الْدَّ مْعَ حِجابَآ بَيْنَهُ وَبَيْنَ النّارِ).امام باقر(ع) پس ازشنيدن سروده هاي کميت درباره اهل بيت گريست و سپس فرمود:هيچ کس نيست که ماراياد کند، يا نزداوازما ياد شود واز چشمانش هرچند به اندازه بال پشه اي اشک آيد، مگرآنکه خداوند برايش دربهشت، خانه اي بناکند وآن اشک راحجاب ميان او وآتش دوزخ قراردهد1.
4- قال َالصّادِقُ(ع):(اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذِي جَعَلَ في ِالنّاس ِمَنْ يَفِدُ اِلَيْنا وَيَمْدَحُناوَيَرِثي لَنا).
امام صادق فرمود: خداراسپاس که درميان مردم، کساني را قرارداد که به سوي مامي آيند وبرما وارد مي شوند، ومارا مدح ومرثيه مي گويند20.
5- قالَ الصّادِقُ(ع): (مَنْ قالَ فِينا بَيْتَ شِعْرٍبَني َاللهُ بَيْتآ في ِالْجَنّةِ) .هرکس که يک بيت شعردرباره ما بگويد خداوند براي او خانه اي د ربهشت بناکند21.
6- قال َالْاِمام ِالرِّضا (ع): (يا دِعْبِلْ اِرْث ِالْحُسِْنَ عَلَيْهِ السّلامِ فَاَنْتَ ناصِرُنا وَمادِحُنا مادُمْتَ حَيّآ فَلا تُقَصِرْعَنْ نَصْرِنا مَااسْتَطَعْتَ). اي دعبل، براي حسين مرثيه بگو که توتازنده اي يارومديحه گويي مايي، پس ازياري ما تامي تواني کوتاهي مکن22.
