دانستنی «تمدن جیرفت»؛ سیلی که معادلات باستان شناسان را بهم ریخت!

[Maedeh]

جیرفت، چون پیرزنی فرتوت روزهای سختی را می‌گذراند و مردم تنگ دست روستا در اثر خشکسالی به ستوه آمده بودند تا اینکه بارانی ناگهانی و سیل آسا پرده از گنج‌های پنهان در دل این سرزمین برداشت و سرنوشت مردم این منطقه را به شکل دیگری رقم زد.

در جنوب شرقی ایران، شهرستان جیرفت با ۱۸۰۰۰ کیلومتر مربع وسعت، بخشی از خاک استان پهناور کرمان را به خود اختصاص داده است. این شهرستان از شرق با سیستان و بلوچستان و از غرب با شهرستانهای بافت و سیرجان همسایه است. شهرستان بم و جبال بارز و ساردوئیه شمال و شمال شرق را پوشش داده و با استان هرمزگان در جنوب هم مرز است. جیرفت با شهر کرمان حدود ۲۴۰ کیلومتر فاصله دارد.

 

[Maedeh]

این شهرستان دو نوع آب و هوا دارد. درمناطق مرتفع و کوهستانی آن آب و هوا سرد است و در بخش جنوبی آب و هوای گرم و مرطوبی دارد. این تنوع اب و هوایی کشت هردو نوع محصولات گرمسیری و سردسیری را برای این منطقه مهیا کرده است و وفور درختان مرکبات و نخلستانهای خرما با فاصله کمی از یکدیگر مناظر شگفتی را در پاییز و خصوصا زمستان در این منطقه خلق می‌کنند.

 

[Maedeh]

نقش هلیل رود در تمدن جیرفت​

منبع اصلی آب این منطقه از رودخانه هلیل رود تامین می‌شود. این رودخانه از چهار کوه به نام‌های بافت، لاله زار، هزار و بهر آسمان سرچشمه می‌گیرد و در مسیر شمال غرب به جنوب شرق جریان می‌یابد و پس از سیراب کردن بخش‌هایی از زمین‌های جیرفت و رودبار با ریختن به باتلاق جازموریان پرونده‌اش بسته می‌شود.

این رودخانه ۴۰۰ کیلومتر طول داشته و حوزه آبریز آن حدود ۸۴۰۰ کیلومتر مربع است. هلیل رود با تامین بخش بزرگی از آب منطقه، شرایط شکل گیری تمدنهای بزرگی را از گذشته ‌های دور در این محدوده جغرافیایی فراهم کرده است. البته نمی‌توان نقش کوههای بلند با معادن گوناگون از مس و سنگهای قیمتی چون فیروزه، عقیق، لاجورد و سنگ صابون به همراه دشتهای حاصلخیز را که از اصلی ترین دلایل شکل گیری تمدن کهن جیرفت در شرق باستان بودند را نادیده گرفت.

 

[Maedeh]

داستان کشف تمدن جیرفت از کجا آغاز شد؟​

ماجرا از اینجا شروع شد که پس از دوسال خشکسالی، بارانی سیل آسا در سال ۱۳۸۰ زمین تشنه را سیراب کرد و با شستن خاک، پرده از اسرار هزاران ساله این سرزمین برداشت.

بارش شدید باران، خاک را کنار زد و آثار و اشیاء نفیسی را که سالها در دل خاک پنهان بودند آشکار کرد.

نخستین بار یکی از روستائیان هنگام عبور از حاشیه هلیل رود با ظرفی روبه رو شد که از جنس سنگ بود و شکل و شمایل آن حکایت از تاریخی بودن آن داشت.

 

[Maedeh]

مرد روستایی آنچه را که دیده بود برای اهالی تعریف کرد و آنها نیز که روزگار سختی را در خشکسالی و تنگدستی سپری کرده بودند این اتفاق را به فال نیک گرفته و گشایشی از سوی خداوند دانستند.

با توافق روستاییان زمین‌های آن قسمت به قطعات ۶۰ متری تقسیم شد و به هر خانواده قطعه‌ای تعلق گرفت تا در آن کندوکاو کند و هر چیزی که بیرون می‌آید بدون مدعی متعلق به خودش باشد. طبق گفته‌ها به هر شش زن بیوه نیز یک قطعه از آن زمین‌ها تعلق گرفت.

گرچه روستائیان از حجم گنجینه‌های نهفته در دل زمین بی خبر بودند اما دست تقدیر گورستانی مملو از آثار باستانی را در دسترس آنها قرار داد و تیغه کلنگ آنها یکی از اصلی‌ترین قسمتهای این تمدن کهن را نشانه رفت.

 

[Maedeh]

ورود سوداگران اشیاء عتیقه​

اشیاء نادر و ارزشمندی که از دل خاک بیرون آمد، به قیمتی ناچیز و گاها در ازای چند کیسه آرد با سوداگران اشیاء عتیقه مبادله می‌شد.

این روزها برای تاریخ ایران روزگار تلخی بود. گورستان غارت می‌شد و از آن اثاری شگفت انگیز به دست می‌آمد. آثاری از جنس سنگ صابون با نقوش بسیار زیبای جانوری، گیاهی، حیوانی که اغلب آنها با سنگهای نیمه بهادار چون لاجورد، فیروزه، عقیق، سنگ یمان و مرمر مرصع کاری شده بودند.