روان شناسی ۲۰ نوع مختلف روانشناس را بشناسید

[آیدا رستمی]

انواع گوناگونی از روان شناس وجود دارد؛ روانشناس بالینی یا روانشناس تربیتی و روانشناس اجتماعی و روانشناس شخصیت و … اما بسیاری از ما به محض شنیدن اصطلاح روان شناس، مرد یا زنی را در مطب تصور می‌کنیم که در حالی‌که بیمار روی مبل چرمی نشسته، روی کاغذ یادداشت برمی‌دارد.

بله، بسیاری از روان شناسان از روش گفتاردرمانی بهره می‌برند اما افرادی که در این حرفه مشغولند، وظایف مختلف دیگری هم بر عهده دارند.

انواع روان شناس​

آیا می‌دانستید بعضی از روانشناسان به بررسی نحوه کار و تعامل افراد با ابزارهای محیطی می‌پردازند؟ یا بعضی روش‌هایی برای کند کردن جریان گرمایش جهان ارائه می‌دهند؟

حرفه روانشناسی به همین‌ها ختم نمی‌شود! در ادامه فهرستی از تعدادی حیطه‌ی تخصصی و وظایف مرتبط با آن ذکر شده است. باید بدانید که حیطه کاری روانشناسان متفاوت است؛ مثلا تحصیلات روانشناس بالینی با روانشناس شخصیت متفاوت است و یا فعالیت‌های روانشناس تربیتی با روانشناس اجتماعی فرق دارد.

۱. روانشناس هوانوردی​

این دسته از روانشناسان به مطالعه رفتار خلبان و سایر خدمه پرواز می‌پردازند. آن‌ها همچنین درمورد امنیت شرکت هواپیمایی تحقیق می‌کنند، تجهیزات آموزشی جدید ارائه می‌دهند و به انتخاب کارمندان مناسب کمک می‌کنند.

به طور مثال، ممکن است روانشناس هوانوردی تعدادی آزمون روانشناختی طراحی کند که برای انتخاب خلبان به کار می‌آید. از آنجایی‌که شغل خلبانی ذاتا حساس و تخصصی است، لازم است افرادی برای این حرفه انتخاب شوند که سالم و دارای ثبات روحی باشند و بتوانند تحت فشار عملکرد خوبی از خود نشان دهند.


روانشناس هوانوردی از دانش خود در روانشناسی برای انتخاب بهترین افراد در این وظیفه حیاتی استفاده می‌کند.

همچنین این دسته از روانشناسان برای طراحی اجزای مختلف هواپیما مانند کابین یا عرشه پرواز با متخصصان دیگر نظیر مهندسان و روانشناسان عوامل انسانی همکاری می‌کنند. روانشناسان پرواز با در نظر گرفتن روانشناسی انسانی حین فرایند طراحی، می‌توانند تضمین کنند که این محصولات با ادراک، توجه، حافظه و سایر توانایی‌های ذهنی سازگار است.

۲. روان‌شناس زیستی​

از روانشناس زیستی گاهی تحت عنوان روانشناس بیولوژیک یا روانشناس فیزیولوژیک هم یاد می‌شود. آن‌ها به مطالعه و تحقیق پیرامون مغز و رفتار می‌پردازند. روانشناس زیستی با بررسی منشا عصبی رفتار، می‌تواند به عوامل مختلف زیستی که ممکن است روی تفکر، احساس و عمل فرد تاثیر بگذارد پی ببرد.

این دسته از روانشناسان تاثیر بیماری و آسیب مغزی روی رفتار را هم مطالعه می‌کنند. محققان می‌توانند با درک بهتر تاثیر این آسیب و بیماری‌ها، راهی برای پیشگیری، درمان و کنترل آسیب و بیماری‌های جدی مغز پیدا کنند.

 

[آیدا رستمی]

۳. روانشناس بالینی​

روانشناس بالینی افرادی را که دچار پریشانی روانی و بیماری روحی هستند تحت معاینه، تشخیص و درمان قرار می‌دهد. استفاده از روان‌درمانی و ارائه‌ی برنامه‌ی درمان نیز از جمله وظایف روانشناس بالینی است.

این دسته از روانشناسان اغلب در بیمارستان، کلینیک سلامت روان و مطب خصوصی کار می‌کنند و در زمینه‌ی انواع روش‌های درمان آموزش دیده‌اند اما ممکن است در درمان دسته‌ای از اختلالات خاص یا کار کردن با جمعیت خاصی از جامعه تخصص بگیرند. مثلا، ممکن است روانشناس بالینی در حوزه‌ای نظیر درمان مصرف مواد، سلامت روان کودکان، سلامت روان بزرگسالان یا سالمندان تخصص داشته باشد.

با اینکه روانششناس بالینی در فضای پزشکی فعالیت می‌کند، پزشک نیست و در اکثر موارد نمی‌تواند دارو تجویز کند.

به گفته‌ی انجمن روانشناسی آمریکا، درآمد روانشناس بالینی سالانه ۸۰ هزار دلار است.

۴. روانشناس شناختی​

روانشناس شناختی تفکر فرد، اعم از نحو‌ه‌ی تصمیم‌گیری و حل مشکل، را ارزیابی می‌کند. این دسته از روانشناسان به چگونگی پردازش، یادگیری، ذخیره‌سازی، تشخیص و بهره‌گیری از اطلاعات توسط مغز می‌پردازند.

روانشناس شناختی در محیط‌های مختلف مانند دانشگاه، مرکز تحقیقات، موسسات بازپروری، بیمارستان، نمایندگی‌های دولتی و مطب خصوصی فعالیت می‌کند. متخصصان این رشته اغلب وظایفی نظیر رهبری تحقیق و کار با بیمار را برعهده دارند.

روانشناس شناختی، مانند سایر روانشناسان، یک حوزه را برای گرفتن تخصص انتخاب می‌کند که به طور مثال می‌توان به حافظه، تکامل زبان، توجه، حل مسئله یا اختلال در یادگیری اشاره کرد.

۵. روانشناس جامعه​

این دسته از روانشناسان پیرامون مسئله‌ی سلامت جامعه تحقیق می‌کنند. آن‌ها همچنین به دنبال بالا بردن سواد اجتماعی و ارائه‌ی برنامه‌های پیشگیری هستند. این دسته از متخصصان روی ایجاد تغییرات مثبت روی فرد و جامعه تمرکز دارند.

روانشناس جامعه معمولا در محیط‌های مختلف اعم از دانشگاه، نمایندگی‌های دولتی، موسسات اجتماعی و بیزینس‌های خصوصی مانند استاد، مشاور، مشاور سیاسی، مدیر برنامه و محقق فعالیت می‌کند.

تحقیق در این حیطه کنش محور است و روی ارائه‌ی راه حل‌های واقعی تمرکز دارد که فورا قابل اجرا باشد. هدف از این رشته توجه به مشکلات اجتماعی، بهبود سلامتی و اجرای قوانینی است که به بهتر شدن زندگی افراد می‌انجامد.

۶. روانشناس تطبیقی​

روانشناس تطبیقی رفتار گونه‌های مختلف را مطالعه می‌کند و به خصوص به تفاوت رفتار در انسان و حیوان می‌پردازد. چرا باید حیوانات را مورد بررسی قرار داد؟ زیرا با وجود تفاوت‌های بارز، فرض بر این است که برخی خصوصیات بین گونه‌های مختلف یکسان است.

بنابراین، مطالعه‌ی رفتار و واکنش‌های حیواناتی مانند موش و سگ درک بهتری از رفتار انسان به دست می‌دهد. ثابت شده که این ملاحظات در طول تاریخ روانشناسی مفید و مهم واقع شده‌اند.

مطالعه‌ی تورندایک روی گربه‌ها، بررسی‌های پاولف روی سگ‌ها و آزمایش‌های اسکینر روی کبوترها تنها نمونه‌ای از روانشناسی تطبیقی است که نشان می‌دهد مطالعه‌ی رفتار حیوانات ما را به درک بهتر نسبت به رفتار انسان می‌رساند.

درآمد روانشناسان تجربی (شامل روانشناسان تطبیقی) سالانه ۹۲ هزار دلار است که در این زمینه بعد از روانشناسان سازمانی قرار می‌گیرند.

 

[آیدا رستمی]

۷. روانشناس مصرف‌کننده​

این دسته از روانشناسان، که با نام روانشناس بازار هم شناخته می‌شوند، به تحقیق پیرامون رفتار مصرف‌کننده و ارائه‌ی روش‌های بازاریابی به منظور توسعه‌ی بیزینس می‌پردازند.

این دسته از روانشناسان به افرادی که در بازار مشغول هستند کمک می‌کنند که بدانند چه چیزی باعث می‌شود مصرف‌کننده، محصولات و خدماتشان را خریداری کند. آ‌ن‌ها روی نحوه‌ی واکنش خریداران به تبلیغات تحقیق می‌کنند، به ارزیابی روش‌های تصمیم‌گیری می‌پردازند و نقش احساسات را هنگام خرید بررسی می‌کنند.

این دسته از متخصصان در طراحی تبلیغات، پیدا کردن مخاطبان بالقوه، ارائه‌ی محصولاتی که برای بعضی از مشتریان جذاب است و یادگیری این نکته که نگرش‌ها نسبت به یک محصول یا برند چگونه شکل می‌گیرد و چه تغییری می‌کند به بیزینس‌ها کمک می‌کنند و به منظور رسیدن به این هدف، از نظرسنجی‌ها، تجربه، مشاهدات طبیعی و گروه‌های متمرکز مصرف‌کننده بهره می‌گیرند.

۸. روانشناس مشاور​

روانشناس مشاور در مورد افرادی که دچار اختلال روانی، مشکل رفتاری، مشکل عاطفی، استرس و مسائل مرتبط به آن هستند، از روان‌درمانی کمک می‌گیرد. این دسته از روانشناسان شباهت زیادی به روانشناس بالینی دارند.

میانگین درآمد روانشناس مشاور طی یک سال ۸۵ هزار دلار است. روانشناس مشاور مانند روانشناس بالینی از روان‌درمانی استفاده می‌کند و قانونا به عنوان روانشناس متخصص و معتبر شناخته می‌شود.

۹. روانشناس بین‌ فرهنگی​

روانشناس بین فرهنگی به تفاوت انسان در فرهنگ‌های مختلف و تاثیر تشابهات فرهنگی روی رفتار می‌پردازد. آن‌ها اغلب شباهت یا تفاوت جنبه‌های مختلف رفتار در بین فرهنگ‌های متفاوت را بررسی می‌کنند.

مثلا، روانشناس بین فرهنگی تفاوت میان شیوه‌ی تربیت در فرهنگ جمعگرا را با فرهنگ فردگرا می‌سنجد و توضیح می‌دهد این تفاوت‌ها چه نقشی در رفتار انسان در بزرگسالی دارد.

 

[آیدا رستمی]

۱۰. روان شناس رشد​

روان شناس رشد به تحقیق پیرامون رشد انسان در تمام طول عمر می‌پردازد. بعضی از آن‌ها روی دوره‌ی خاص مانند اوایل کودکی، نوجوانی، بزرگسالی یا سالمندی تمرکز می‌کنند. این دسته از متخصصان وظایفی نظیر معاینه کودکانی که دچار معلولیت یا تاخیر در رشد هستند، بررسی مشکلات مربوط به کهولت سن و مطالعه‌ی کسب مهارت‌های زبانی را برعهده دارند.

تمرکز برخی از روانشناسان رشد روی پژوهش و بالا بردن آگاهی درمورد مشکلات رشد است که در طول عمر رخ می‌دهد. دسته‌ی دیگر کار رسیدگی به بیمارانی را که برای کنار آمدن با مشکلات رشد نیاز به کمک دارند برعهده می‌گیرند.

۱۱. روانشناس تربیتی​

این دسته از روانشناسان نحوه‌ی یادگیری و فرایند آموزش را مورد بررسی قرار می‌دهند. این مورد شامل ارائه‌ی روش‌های تدریس و آموزش می‌شود. بعضی از روانشناسان تربیتی پیرامون استعداد و اختلال در یادگیری تحقیق می‌کنند.

روانشناس تربیتی تاثیر عوامل اجتماعی، شناختی و عاطفی را روی فرایند یادگیری می‌سنجد. بعضی از متخصصان این رشته در زمینه‌ی تشخیص و بررسی مشکلات بالقوه که در یادگیری کودک اختلال ایجاد می‌کند، تخصص می‌گیرند.

دسته‌ی دیگر متخصص پژوهش پیرامون فرایند یادگیری هستند و دسته‌ی سوم تمرکز خود را روی طراحی مفاد آموزشی می‌گذارند که نتیجه‌ی یادگیری را به حداکثر می‌رساند.

برآوردها در اداره‌ی آمار نیروی کار ایالت متحده نشان می‌دهد میانگین درآمد روانشناس تربیتی سالانه ۷۵ هزار دلار است؛ یعنی درامد روانشناس تربیتی نسبت به میانگین درآمد سایر روانشناسان در حوزه‌های مختلف (۷۹,۰۱۰ دلار) کمی پایین‌تر است.

۱۲. روان شناس مهندسی​

تمرکز روان شناس مهندسی روی کشف روش‌هایی برای بالا بردن توانایی انسان به واسطه‌ی توسعه‌ی ماشین‌آلات، تجهیزات، تکنولوژی و محیط کار است.

با اینکه تمرکز بسیاری از متخصصان این رشته روی تحقیقات اولیه است، در اغلب موارد این حوزه بسیار کاربردی است. روان شناس مهندسی برای حل مشکلات واقعی و ارائه روش‌هایی تلاش می‌کند که در زندگی روزمره کاربرد عملی داشته باشد.

یکی از وظایف روانشناس مهندسی ارائه نوعی از تکنولوژی است که می‌توان در صنعت پزشکی از آن بهره جست تا بیمار سریع‌تر بهبود پیدا کند. آن‌ها همچنین به طراحی و اصلاح محصولاتی که هر روز از آن‌ها استفاده می‌کنیم، شامل گوشی همراه و وسایل نقلیه، کمک می‌کنند.

 

[آیدا رستمی]

۱۳. روان شناس محیط​

روانشناس محیط به کشف روابط میان فرد و محیط اطراف، شامل محیط طبیعی و مصنوعی، می‌پردازد. این مورد شامل کار روی پروژه‌های صرفه‌جویی، کمک به محافظت از گونه‌هایی که در معرض خطر قرار دارند و جستجوی روش‌هایی برای متوقف شدن گرمایش جهانی می‌شود.



ممکن است این دسته از متخصصان به عنوان محقق به بررسی تاثیر انسان روی محیط بپردازند. بعضی از روانشناسان محیط نقش دولتی دارند تا سیاست‌های محیطی را شکل دهند.

۱۴. روانشناس قانونی​

روان شناس قانونی روی رابطه‌ی انسان و قانون تمرکز دارد. این وظیفه شامل اقدام به عنوان مشاور در پرونده‌های کیفری یا بحث مدنی، ارزیابی صلاحیت والدین در گرفتن حق حضانت فرزند و ارائه‌ی خدمات روان‌درمانی به قربانیان جرم می‌شود.

به لطف برنامه‌های محبوب تلویزیون و سینما، علاقه به این رشته طی سال‌های اخیر افزایش داشته است. با این‌که روانشناس قانونی در فرهنگ عام اغلب به عنوان یک کارآگاه به تصویر کشیده می‌شود که برای دستگیر کردن افراد مجرم با قانون همکاری می‌کند، این دسته از متخصصان در واقعیت وظایفی نظیر ارزیابی وضعیت مجرمان نوجوان و بزرگسال از نظر ارتکاب مجدد به جرم، همکاری با شاهدان کودک، ارزیابی صلاحیت فرد برای شهادت دادن و ارائه‌ی شهادت حرفه‌ای در دادگاه را بر عهده دارند

۱۵. روانشناس سلامت​

روانشناس سلامت به موضوعاتی مانند تاثیر روانشناسی، زیست، گروه‌های اجتماعی و رفتار روی سلامتی، بیماری و وضعیت عمومی فرد می‌پردازد. تلاش او این است که سلامت بیمار به بهترین حالت ممکن برسد و سلامت جسمی و روحی او تامین شود.

بعضی از متخصصان این حوزه از طریق معاینه و درمان بیمارانی که در زمینه‌های مختلف نیاز به کمک دارند، کار بالینی انجام می‌دهند. انجام این وظیفه شامل روا‌ن‌درمانی، تجویز آزمایش‌های مختلف روانشناختی، آموزش روش‌های مختلف مواجه شدن با شرایط به بیمار و ارائه‌ی توضیحاتی درمورد رفتار سالم می‌شود.

 

[آیدا رستمی]

۱۶. روانشناس سازمانی​

روانشناس سازمانی به بررسی رفتار در محیط کار مانند انتخاب بهترین کارمند برای مشاغل خاص و افزایش سودمندی کارمند می‌پردازد. روانشناس سازمانی از دانش خود در روانشناسی برای طراحی پرسشنامه استفاده می‌کند تا متقاضیان دریافت شغل را تحت ارزیابی قرار دهد.

او همچنین وظیفه اجرای برنامه‌های آموزشی برای کارمندان را برعهده دارد تا دانش و عملکرد آن‌ها به حداکثر و آسیب و زیان به حداقل برسد. به علاوه، مرتبا از او خواسته می‌شود سطح سازمانی بیزینس را مورد بررسی قرار دهد و به دنبال روش‌هایی برای کاهش هزینه، تقویت بازدهی و افزایش رضایت و ثبات کارمندان بگردد.

روانشناسان سازمانی با میانگین درآمد سالانه ۱۲۵ هزار دلار، پردرآمدترین دسته از روانشناسان هستند.

۱۷. روانشناس نظامی​

روانشناس نظامی در محیط نظامی از روانشناسی بهره می‌گیرد. این موارد شامل درمان سربازانی که دچار بیماری روحی یا پریشانی عاطفی هستند، تحقیق پیرامون جنبه‌های مختلف زندگی نظامی و کمک به سربازان برای بازگشت به زندگی مدنی می‌شود.

بعضی از روانشناسان نظامی روی ارائه‌ی خدمات روان‌درمانی در شاخه‌های مختلف نظامی تمرکز دارند ولی دسته‌ی دیگر از دانش خود درمورد ذهن و رفتار انسان برای جذب سربازان جدید، استرس نبرد، آموزش، تصمیم‌گیری و رهبری استفاده می‌کنند.

۱۸. روانشناس شخصیت​

روانشناس شخصیت به مطالعه‌ی جنبه‌های مختلف شخصیت و تاثیر خصوصیات فردی روی زندگی و رفتار فرد می‌پردازد. فعالان در حوزه روانشناس شخصیت به طیف گسترده‌ای از موضوعاتی که در زندگی روزمره کاربرد دارد علاقه نشان می‌دهند.

مثلا، روانشناس شخصیت ممکن است به این مسئله بپردازد که شخصیت چطور شکل می‌گیرد و آیا قابل تغییر هست یا خیر. روانشناس شخصیت همچنین روی مسائلی مانند ارتباط برخی خصوصیات شخصیتی با بیماری و اختلالات خاص، تاثیر شخصیت روی تصمیم‌گیری و عوامل مختلفی که در شکل گرفتن شخصیت نقش دارد تمرکز می‌کند.

 

[آیدا رستمی]

۱۹. روان شناس مدرسه​

روان شناس مدرسه به کودکان کمک می‌کند با مشکلات عاطفی، تحصیلی، اجتماعی و رفتاری در محیط مدرسه کنار بیایند. متخصصانی که در این رشته از روانشناسی فعالیت دارند، نقش مهمی در نظام آموزشی ایفا می‌کنند و معمولا با والدین، معلمان، دانش‌آموزان و دیگر کارکنان مدرسه همکاری دارند تا اطمینان حاصل شود که محیط یادگیری سالم، امن، حمایتگر و خلاق است.

کودکانی که با نوعی از مشکل (چه رفتاری، عاطفی یا تحصیلی) دست و پنجه نرم می‌کنند، می‌توانند برای پیدا کردن راه حل موثر با روانشناس مدرسه صحبت کنند. روانشناس مدرسه درصورت نیاز مستقیما دست به اقدام می‌زند یا رفتار کودک را مدیریت می‌کند یا ممکن است به دانش‌آموزانی که نیاز به هم‌صحبت دارند مشاوره دهد و از آن‌ها حمایت کند.

۲۰. روانشناس اجتماعی​

روانشناس اجتماعی به مطالعه رفتار گروهی، شامل نوع رفتار فرد در محیط اجتماعی و تاثیر گروه روی رفتار فرد، می‌پردازد. روانشناس اجتماعی طیف گسترده‌ای از موضوعات مانند نگرش، تعصب، ارتباط، روابط میان‌فردی، پرخاشگری و ترغیب را بررسی می‌کند.

بعضی از افراد فعال به عنوان روانشناس اجتماعی بخش زیادی از فعالیت خود را صرف تحقیقات اولیه می‌کنند که هدف از آن بالا بردن آگاهی نسبت به رفتار اجتماعی است. دسته دیگر، از مهارت و دانش خود برای تاثیرگذاری روی رفتار انسان استفاده می‌کنند تا گروه‌های سالم و خلاق‌تری داشته باشیم.

تخمین زده می‌شود میانگین درآمد روانشناس اجتماعی طی یک سال ۸۵ هزار دلار است؛ اما اگر در سازمان دولتی مشغول به کار شود، درآمد بیشتری خواهد داشت.



جمع بندی
همانطور که از توضیحات مختصر فوق برمی‌آید، روانشناسی و روان شناس به دسته‌های مختلف تقسیم می‌شود که روی طیف گسترده‌ای از رفتارهای انسان تمرکز دارند. اگر به فکر ورود به رشته‌ی روانشناسی هستید، باید مشخص کنید کدام حوزه مناسب شماست.

زیرا هر حوزه وظایف و آموزش‌های متفاوتی دارد؛ مثلا روانشناس شخصیت با روانشناس اجتماعی تفاوت دارد و یا حیطه کاری روانشناس بالینی با فعالیت‌های روانشناس تربیتی یکی نیست.