نشانه‌گذاری یکی از ساده‌ترین نکته‌های رعایت درست‌نویسی است که به رفع ابهام و خواناشدن جمله کمک زیادی می‌کند. نشانه‌گذاری در زبان فارسی، طی یکی دو قرن اخیر، به پیروی از زبان لاتین رایج شده است و نشانه‌های نگارشی موجود نیز باتوجه‌به خط فارسی تغییرهایی کرده‌اند. در خط فارسی، هشت نشانۀ نگارشی رایج وجود دارد که به هریک در مقاله‌ای جدا می‌پردازیم.
در این مقاله علامت گیومه را بررسی می‌کنیم.
دربارۀ گیومه و فلسفۀ گیومه‌گذاری بحث‌های فراوانی صورت گرفته است. اینجا ما به‌طور مختصر کاربرد گیومه در زبان فارسی را بیان می‌کنیم.
در دو طرف نقل‌قول مستقیم
یکی از مهم‌ترین کاربردهای گیومه در نگارش فارسی، نشان‌دادن نقل‌قول مستقیم است.
نمونه:
ناویراسته: موری گفت: همیشه می‌دانستم که می‌خواهی مرا بزنی.
ویراسته: موری گفت: «همیشه می‌دانستم که می‌خواهی مرا بزنی.»
برای برجسته‌کردن اسم یا عبارتی ناآشنا یا مشهور
دیگر کاربرد گیومه متمایزکردن اصطلاح، واژه و عبارت ناآشنا یا خاص علمی و فنی در جمله است.
نمونه:
ناویراسته:در زبان فارسی وام‌واژه‌ها کاربرد فراوانی دارند.
ویراسته: در زبان فارسی «وام‌واژه‌ها» کاربرد فراوانی دارند.
عنوان مقاله
درون متن هرجا دربارۀ عنوان مقاله‌ای صحبت کنیم، آن را درون گیومه قرار می‌دهیم. همچنین در برخی شیوه‌های ارجاع برون‌متنی، نام مقاله در گیومه قرار می‌گیرد.
حالا که با 3 کاربرد اصلی گیومه آشنا شدید، دربارۀ استفاده از گیومه چند نکته وجود دارد که باید به آن‌ها دقت کنید:
✔️ در فارسی نشانۀ گیومه به این شکل است: «» و بر اساس قوانین گیومه در ویرایش فارسی بهتر است که از شکل‌های لاتین آن مثل “” استفاده نشود.
✔️ علامت گیومه در کیبورد فارسی با گرفتن کلیدهای ترکیبی زیر گذاشته می‌شود:
ن/Shift+K
م/Shift+L
✔️ یادتان باشد که همیشه گیومه را ببندید. بسیار پیش می‌آید که فرد گیومه را باز می‌کند و هنگامی که عبارت یا جمله‌اش تمام می‌شود، فراموش می‌کند آن را ببندد. به نمونۀ زیر توجه کنید:
ناویراسته: آرتور شوپنهاوور می‌گوید: «زندگی مانند بازی شطرنج است. ما نقشه‌ای می‌ریزیم، اما اجرای آن مشروط به حرکت‌هایی است که رقیب به دلخواه می‌کند. این رقیب در زندگی، سرنوشت است.
ویراسته: آرتور شوپنهاوور می‌گوید: «زندگی مانند بازی شطرنج است. ما نقشه‌ای می‌ریزیم، اما اجرای آن مشروط به حرکت‌هایی است که رقیب به دلخواه می‌کند. این رقیب در زندگی، سرنوشت است.»
✔️ توجه کنید که نشانه‌گذاریِ جمله‌های درون گیومه داخل آن قرار می‌گیرند. همچون نشانه‌های درون گیومه در نمونۀ زیر:
ناویراسته: نیچه ادامه داد: «دستیابی به حقیقت از تردید آغاز می‌شود؛ نه از میلی کودکانه».
ویراسته: نیچه ادامه داد: «دستیابی به حقیقت از تردید آغاز می‌شود؛ نه از میلی کودکانه.»
✔️ اگر درون نقل‌قول اصلی چند نقل‌قول دیگر بیاید، نقل‌قول‌های فرعی را با دیگر نشانه‌های نقل‌قول مشخص می‌کنیم:
ناویراسته: معاذ جبل (رض) می‌گوید: «ابلیس را پسری است، نایب وی در بازارها بُود. وی را گوید: «به بازار شو و سوگند دروغ و مکر و خیانت و حیلت در دل‌های ایشان بیارای و با کسی که اول وی برسد و آخر وی بیرون آید همراه باش.»»
ویراسته: معاذ جبل (رض) می‌گوید: «ابلیس را پسری است، نایب وی در بازارها بُود. وی را گوید: ’به بازار شو و سوگند دروغ و مکر و خیانت و حیلت در دل‌های ایشان بیارای و با کسی که اول وی برسد و آخر وی بیرون آید همراه باش.‘ »
✔️ نقل‌قول‌های بیش از 40 کلمه یا 3 خط باید با اندازۀ قلم کوچک‌تر از متن اصلی، با تورفتگی و به‌صورت ایرانیک بیاید.
ناویراسته:
آرتور شوپنهاوور می‌گوید: «کسی که از نظر ذهنی پرمایه است، به‌دنبال زندگی آرام و باقناعت و در حد امکان بدون‌درگیری است. از‌این‌رو پس از اندک آشنایی با کسانی که به‌اصطلاح همنوع او هستند به انزوا کشیده می‌شود و اگر شعوری در حد کمال داشته باشد، تنهایی را برمی‌گزیند؛ زیرا آدمی هرچه در درون خود بیشتر مایه داشته باشد، از بیرون کمتر طلب می‌کند و دیگران هم کمتر می‌توانند چیزی به او عرضه کنند.»
ویراسته:
آرتور شوپنهاوور می‌گوید:
کسی که از نظر ذهنی پرمایه است، به‌دنبال زندگی آرام و باقناعت و در حد امکان بدون‌درگیری است. از‌این‌رو پس از اندک آشنایی با کسانی که به‌اصطلاح همنوع او هستند به انزوا کشیده می‌شود و اگر شعوری در حد کمال داشته باشد، تنهایی را برمی‌گزیند؛ زیرا آدمی هرچه در درون خود بیشتر مایه داشته باشد، از بیرون کمتر طلب می‌کند و دیگران هم کمتر می‌توانند چیزی به او عرضه کنند.
✔️ در صورتی که نقل‌قول به‌صورت غیرمستقیم آمده باشد، نیازی به گذاشتن گیومه نیست؛ برای نمونه:
ناویراسته: نیچه گفت که «ذهن من آبستن است؛ آبستن کتاب‌‌هایی که در آن نضج گرفته. باری که تنها من قادر به حمل آنم.»
ویراسته: نیچه گفت که ذهن من آبستن است؛ آبستن کتاب‌‌هایی که در آن نضج گرفته. باری که تنها من قادر به حمل آنم.
✔️دقت کنید که پس از علامت گیومه و پیش از بستن آن هیچ فاصله‌ای لازم نیست؛ مانند:
ناویراسته: سوفی گفت: « منظورتان این است که یا کاملاً درست جواب داده‌ام یا کاملاً اشتباه؟ »
ویراسته: سوفی گفت: «منظورتان این است که یا کاملاً درست جواب داده‌ام یا کاملاً اشتباه؟»
✔️ هنگامی که آرایۀ تضمین به کار می‌رود، یعنی شاعر از آیه و حدیث یا شعری از شاعر دیگر در شعرش استفاده می‌کند، باید آن در گیومه قرار گیرد. برای نمونه در بیت زیر حافظ مصراعی از شعر سعدی را تضمین کرده است:
«من از آن روز که دربند توام آزادم» پادشاهم که به دست تو اسیر افتادم
در این مقاله علامت گیومه را بررسی می‌کنیم.
دربارۀ گیومه و فلسفۀ گیومه‌گذاری بحث‌های فراوانی صورت گرفته است. اینجا ما به‌طور مختصر کاربرد گیومه در زبان فارسی را بیان می‌کنیم.
در دو طرف نقل‌قول مستقیم
یکی از مهم‌ترین کاربردهای گیومه در نگارش فارسی، نشان‌دادن نقل‌قول مستقیم است.نمونه:
ناویراسته: موری گفت: همیشه می‌دانستم که می‌خواهی مرا بزنی.
ویراسته: موری گفت: «همیشه می‌دانستم که می‌خواهی مرا بزنی.»
برای برجسته‌کردن اسم یا عبارتی ناآشنا یا مشهور
دیگر کاربرد گیومه متمایزکردن اصطلاح، واژه و عبارت ناآشنا یا خاص علمی و فنی در جمله است.نمونه:
ناویراسته:در زبان فارسی وام‌واژه‌ها کاربرد فراوانی دارند.
ویراسته: در زبان فارسی «وام‌واژه‌ها» کاربرد فراوانی دارند.
عنوان مقاله
درون متن هرجا دربارۀ عنوان مقاله‌ای صحبت کنیم، آن را درون گیومه قرار می‌دهیم. همچنین در برخی شیوه‌های ارجاع برون‌متنی، نام مقاله در گیومه قرار می‌گیرد.حالا که با 3 کاربرد اصلی گیومه آشنا شدید، دربارۀ استفاده از گیومه چند نکته وجود دارد که باید به آن‌ها دقت کنید:
✔️ در فارسی نشانۀ گیومه به این شکل است: «» و بر اساس قوانین گیومه در ویرایش فارسی بهتر است که از شکل‌های لاتین آن مثل “” استفاده نشود.
✔️ علامت گیومه در کیبورد فارسی با گرفتن کلیدهای ترکیبی زیر گذاشته می‌شود:
ن/Shift+K
م/Shift+L
✔️ یادتان باشد که همیشه گیومه را ببندید. بسیار پیش می‌آید که فرد گیومه را باز می‌کند و هنگامی که عبارت یا جمله‌اش تمام می‌شود، فراموش می‌کند آن را ببندد. به نمونۀ زیر توجه کنید:
ناویراسته: آرتور شوپنهاوور می‌گوید: «زندگی مانند بازی شطرنج است. ما نقشه‌ای می‌ریزیم، اما اجرای آن مشروط به حرکت‌هایی است که رقیب به دلخواه می‌کند. این رقیب در زندگی، سرنوشت است.
ویراسته: آرتور شوپنهاوور می‌گوید: «زندگی مانند بازی شطرنج است. ما نقشه‌ای می‌ریزیم، اما اجرای آن مشروط به حرکت‌هایی است که رقیب به دلخواه می‌کند. این رقیب در زندگی، سرنوشت است.»
✔️ توجه کنید که نشانه‌گذاریِ جمله‌های درون گیومه داخل آن قرار می‌گیرند. همچون نشانه‌های درون گیومه در نمونۀ زیر:
ناویراسته: نیچه ادامه داد: «دستیابی به حقیقت از تردید آغاز می‌شود؛ نه از میلی کودکانه».
ویراسته: نیچه ادامه داد: «دستیابی به حقیقت از تردید آغاز می‌شود؛ نه از میلی کودکانه.»
✔️ اگر درون نقل‌قول اصلی چند نقل‌قول دیگر بیاید، نقل‌قول‌های فرعی را با دیگر نشانه‌های نقل‌قول مشخص می‌کنیم:
ناویراسته: معاذ جبل (رض) می‌گوید: «ابلیس را پسری است، نایب وی در بازارها بُود. وی را گوید: «به بازار شو و سوگند دروغ و مکر و خیانت و حیلت در دل‌های ایشان بیارای و با کسی که اول وی برسد و آخر وی بیرون آید همراه باش.»»
ویراسته: معاذ جبل (رض) می‌گوید: «ابلیس را پسری است، نایب وی در بازارها بُود. وی را گوید: ’به بازار شو و سوگند دروغ و مکر و خیانت و حیلت در دل‌های ایشان بیارای و با کسی که اول وی برسد و آخر وی بیرون آید همراه باش.‘ »
✔️ نقل‌قول‌های بیش از 40 کلمه یا 3 خط باید با اندازۀ قلم کوچک‌تر از متن اصلی، با تورفتگی و به‌صورت ایرانیک بیاید.
ناویراسته:
آرتور شوپنهاوور می‌گوید: «کسی که از نظر ذهنی پرمایه است، به‌دنبال زندگی آرام و باقناعت و در حد امکان بدون‌درگیری است. از‌این‌رو پس از اندک آشنایی با کسانی که به‌اصطلاح همنوع او هستند به انزوا کشیده می‌شود و اگر شعوری در حد کمال داشته باشد، تنهایی را برمی‌گزیند؛ زیرا آدمی هرچه در درون خود بیشتر مایه داشته باشد، از بیرون کمتر طلب می‌کند و دیگران هم کمتر می‌توانند چیزی به او عرضه کنند.»
ویراسته:
آرتور شوپنهاوور می‌گوید:
کسی که از نظر ذهنی پرمایه است، به‌دنبال زندگی آرام و باقناعت و در حد امکان بدون‌درگیری است. از‌این‌رو پس از اندک آشنایی با کسانی که به‌اصطلاح همنوع او هستند به انزوا کشیده می‌شود و اگر شعوری در حد کمال داشته باشد، تنهایی را برمی‌گزیند؛ زیرا آدمی هرچه در درون خود بیشتر مایه داشته باشد، از بیرون کمتر طلب می‌کند و دیگران هم کمتر می‌توانند چیزی به او عرضه کنند.
✔️ در صورتی که نقل‌قول به‌صورت غیرمستقیم آمده باشد، نیازی به گذاشتن گیومه نیست؛ برای نمونه:
ناویراسته: نیچه گفت که «ذهن من آبستن است؛ آبستن کتاب‌‌هایی که در آن نضج گرفته. باری که تنها من قادر به حمل آنم.»
ویراسته: نیچه گفت که ذهن من آبستن است؛ آبستن کتاب‌‌هایی که در آن نضج گرفته. باری که تنها من قادر به حمل آنم.
✔️دقت کنید که پس از علامت گیومه و پیش از بستن آن هیچ فاصله‌ای لازم نیست؛ مانند:
ناویراسته: سوفی گفت: « منظورتان این است که یا کاملاً درست جواب داده‌ام یا کاملاً اشتباه؟ »
ویراسته: سوفی گفت: «منظورتان این است که یا کاملاً درست جواب داده‌ام یا کاملاً اشتباه؟»
✔️ هنگامی که آرایۀ تضمین به کار می‌رود، یعنی شاعر از آیه و حدیث یا شعری از شاعر دیگر در شعرش استفاده می‌کند، باید آن در گیومه قرار گیرد. برای نمونه در بیت زیر حافظ مصراعی از شعر سعدی را تضمین کرده است:
«من از آن روز که دربند توام آزادم» پادشاهم که به دست تو اسیر افتادم
نام موضوع : گیومه | آموزش کاربرد گیومه در متن فارسی
دسته : آموزش ویراستاری
