همه چیز در مورد تئاتر

[Paradox]

تئاتر تئاتر يکی ازهنرهای هفتگانه است .کسانی که درباره بوجود آمدن تئاتر جستجو کرده اند ميگويند سر چشمه آن از آيين هاست . آيين به مراسم مذهبی و اجتماعی می گويند . مثل مراسم عروسی يا مراسم سينه زنی در ماه محرم در ايران و مراسم رقص های مخصوص در کشورهای ديگر انسان هميشه دوست داشته است به اتفاقاتی که خارج از اراده و ميل اوست تسلط داشته باشد و اين ويژه گی اصلی تئاتر است. تئاتر در مقايسه با هنرهای ديگر امکانات زيادی دارد برای اينکه از هنرهای ديگر مثل نقاشی ، ادبيات ، معماری ، موسيقی و ... در آن استفاده می شود کلمه تئاتر (theater ) در اصل از کلمه تآترون (theater on) است که قسمت اول آن تيه ((thea تماشاگران و يا محله تماشا است.

 

[Paradox]

درزمان های قديم ، تماشاگرن در سرازيری تپه ها می نشستند و مراسم مذهبی را که با آداب وتشريفات مخصوص در پايين همان تپه يا کناره معبد که محل عبادت بوده ، تماشا می کردند. موسيقي ، رق*ص ، گفتار ، صورتك ، لباس ، اجراكنندگان ، تماشگر و صحنه در اجراي آيين آرايش توسط رنگ ، خاكستر يا جوهر كه سطح بدن را مي پوشاند براي كامل كردن صورتك و لباس بكار مي رود آنطور كه گريم در تئاتر اين كار را انجام مي دهد بازيگران آيين بايد بسيار ماهر و با انظباط باشند مثل بازيگران تئاتر براي اجراي آيين يكي پيشكسوتان يا سالمندان آشنا به آيين تمرين سختي را براي اداره ي اجراي خوب آيين بكار مي گيرد كه كاملا با كارگرداني تئاتر قابل مقايسه است .

 

[Paradox]

با اينكه سرچشمه آييني امروز پذيرفته ترين نظريه درباره ي بوجود آمدن تئاتر است اما جستجوگراني هم اعتقاد دارند سرچشمه تئاتر داستانسرايي است . آنها مي گويند كه گوش كردن و را*بطه برقرار كردن با قصه ها جزو بزرگترين خصوصيات انسان است . برخي مي گويند تئاتر از رق*ص و حركات ضربي و ژيمناستيك و يا تقليد حركات و صداي حيوانات آغاز شده است . اما نه خصوصيت داستانسرائي انسان و نه علاقه ي او به تقليد ، هيچكدام نمي تواند او را بسوي آفريدن هنر تئاتر راهنمائي كرده باشد ، چرا كه اسطوره ها و داستانها هم در اطراف آيين ها بوجود آمده اند و تقليد از حيواناتي كه انديشه و عقل ندارند هم نمي توانسته سرچشمه تئاتر باشد چرا كه آيين ها از انديشه و اعتقادات و ميزان شناخت انسان شكل گرفته است است .

 

[Paradox]

تئاتر عبارت است از يك فرايند ارتباطي ميان عوامل اجرايي(بازيگران وتكنسين هاي صحنه) و تماشاگر كه در تماشاخانه و يا تئاتر صحنه رخ مي دهد.طراحي صحنه مركب از عناصر و نشانه هاييست كه در طي مدت اجراي نمايش در صحنه قرار مي گيرند.(عناصري از قبيل پروژكتور ها و پلكان، سكوها و …).البته در مبحث محيط بصري بايد بين طراحي صحنه و محوطه تئاتري كه در ادامه به طور مختصر به اين مقوله خواهيم پرداخت تفاوت قائل شد. لازم به ذكر است كهشكل و چگونگي معماري تئاتر در چگونگي شكل گيري طراحي صحنه تاثير مي گذارد.( مثلا در صحنه قاب عكسي،رديف صندلي هاي فيكس شده به زمين و چيدمانآنها ، خروجي ها و علائم و پرده هاي حاشيه و …)و اما يك فضاي تئاتري داراي چه ويژگي هايي است؟

 

[Paradox]

تقسيمات فضايي:فضاي تئاتر به دو قسمت تقسيم مي شود: ۱/ مكاني براي تماشاگر كهجايگاه تماشاگرانAuditorium))ناميده مي شود و ۲/ مكاني براي شخصمورد تماشا (اجراگر) كه صحنه ناميده مي شود. جوميل زاينر (Joe Mielziner)طراح صحنه آمريكايي معتقد است. تمامي فضاهاي داخلي تئاتر ها داراي ۲محوطه لاينفك هستند. يكي جايگاه تماشاچي كه به صورت مجزا براي تماشاگرانطراحي شده و ديگري كه براي ساخت (خلق اثر)طراحي شده كه آنرا به عنوانصحنه مي شناسيم. در تعريفي ديگر مي توان فضاهاي فوق را به همراه فضاهاي كمكي شان اينگونه تقسيم بندي نمود.

 

[Paradox]

الف ) جايگاه تماشاگر Auditorium)) : فضايي براي حضار كه تماشاگر ان نمايش هستند.
ب ) فضاهاي كمكي تماشاچيان: Audience auxiliary space)) لابي ، گيشه بليط، سالن استراحت وسرويس بهداشتي محوطه اي كه تماشاچيان آماده ديدن نمايش مي شوند.

۲/ الف) صحنه Stage)) : فضايي براي اجراي نمايش (بازيگران) و عناصر ديداري ب) فضاهاي كمكي صحنه ((Performer’s auxiliary spaces رخت كن، پشت صحنه، اتاق نور، كارگاهها ، فضاهايي كه بازيگران و اشيائ صحنه در آن آماده مي شوند. براي جلوگيري از گسترش بحث به دو موضوع اصلي صحنه و جايگاه تماشاگران متمركز مي شويم.

 

[Paradox]

به طور كلي دو نوع فضاي تئاتري وجود دارد: ۱/ فضاهايي كه بطور خاص جهت اجراي نمايش ساخته نشده اند” فضاي تئاتري ثابت”(Permanent Theatre spaces) ۲/ فضاهايي كه مخصوص نمايش طراحي و ساخته شده اند، اما بر اساس مقتضيات اجرا و تفكر كارگردان آماده سازي مي شوند” فضاهاي تئاتري ناپايدار” (Temporary Theater spaces) فضاهايي از قبيل خيابانها، پاركها، فضاهاي سبز، كارخانه ها، سرباز خانه ها،تمامي مكانهاي عمومي و ساختمانهاي اختصاصي كه در اين موارد اجراگر ممكن است از يك طناب براي جداكردن صحنه از جايگاه تماشاچيان استفاده كند.تاثيرات تئاتر موقتي عبارتند از:

 

[Paradox]

/ ارتباط نزديك با مخاطبان ۲/ كنترل در فضاي تئاتري كمتر است. هر كسي كه ممكن است در رفت و آمدباشد جلب مي شود ، مردم مي ايستند و تماشا مي كنند . نوعي از فضاي تئاتر در نيمه دوم قرن بيستم در تئاترهاي آمريكا مرسوم شد. گونه اي از فضاي تئاتريثابت است كه در آن جايگاه تماشاگر و صحنه با هم آميخته مي شود وهمه فضاي تئاتر به عنوان مكان اجرا استفاده مي شود. از جمله كارگردانان كه به اين شيوه تئاتر محيطي اجرا مي كنندريچادر شكنر كارگردان شهير آمريكايي است.

 

[Paradox]

انواع صحنه: “فضاهاي ديداري” (Seeing Place) ۴ نوع عمده از تئاتر ثابت وجود دارد: الف) صحنه ميداني An arena stage)) : جايگاه تماشاچيان صحنه را كاملا دايره وار احاطه كرده است. نمونه معاصر: استاديوم فوتبال نمونه تاريخي: كلوزئوم شهر روم ( The Roman coliseum) ب) صحنه نعل اسبي ( A Thrust stage ): جايگاه تماشاگر مجزا از هم از سه طرف صحنه را احاطه كرده است. نمونه معاصر: تئاتر گاثري ( The Guthrie theatre) ، تئاتر كوچه ( The Alley theatre) نمونه تاريخي: تئاتر گلاپ شكسپير ( Shakespeare’s Globe theatre) تئاتر اپيداروس ( Theatre of Epidauros)

 

[Paradox]

ج) صحنه يك سويه (بن بست) ( (An end stage : جايگاه تماشاچيان صحنه را فرا نگرفته، بلكه جايگاه به وسيله خطي مستقيم از صحنه جدا مي شود. عمومي ترين فرم صحنه يك سويه ” صحنه طاق و پرده دار” است. (Proscenium Arch) كه بعدا در موردش صحبت خواهيم كرد. نمونه تاريخي: تيتر و فارنز ( Teatro Farnese) ، اولين طاق و پرده در اروپا ساخت سال ۱۶۱۸ د) فضاي منعطف : ( A flexible space) . با عنوان جعبه سياه نيز شناخته مي شود. (Black box) و قابليت چيدمانهاي مكرر و متنوع را براي نمايش هاي مختلف را دارد. (Black box) را مي توان به گونه اي به كار بردكه آن را محاط ناميد به ” صحنه محاط” كه در آن جايگاه تماشاچيان و صحنه مماس و در هم آميخته مي شود و عموما بستر مناسبي جهت اجراهاي تجربي است.در اين شكل اجرايي محوطه نشستن تركيبي است، يعني تماشاگران و بازيگران دچار تداخل و تركيب شوند.(۲۸۷) نمونه تاريخي : نمايشهاي قرون وسطي (كتاب مقدس) نمونه معاصر: كرديان گروتسكي (Gortouski’s Kordian) كه در سال ۱۹۶۳ ميلادي در داخل يك بيمارستان تشكيل شد ، جايي كه تماشاگران و بازيگران روي تخت هاي روان نشسته بودند.