معرفی هدهد

[|~Ava~|]

هدهد، شانه به سر یا مرغ سلیمان، پرنده زیبایی با ویژگیهای منحصر به فرد است که نقش زیادی در فرهنگ و ادب ایرانی دارد. از شعرهای عطار و حافظ گرفته تا داستان‌ها و آیه‌های قرآنی به هدهد اشاره شده است. اسرار این پرنده شگفت‌انگیز چیست؟

هدهد پرنده ‌ای کوچک است که به خاطر تاج و کاکل روی سرش مورد توجه می‌باشد. این پرنده‌ی زیبا ویژگی‌های منحصر به فرد زیادی دارد. علاوه بر خصوصیات ظاهری‌اش، در شعر و فرهنگ ایرانی نیز به آن توجه بسیاری شده است و بسیاری از شاعران، شعر‌های زیبایی برای او سروده‌اند. همچنین در آیات قرآن نیز اشاراتی به این پرنده‌ی شگفت‌انگیز شده است. در ادامه با هدهد بیشتر آشنا خواهیم شد.

 

[|~Ava~|]

در صورتی که یافتن مطلب خاصی درباره هدهد مد نظر شماست، به کمک عناوین فهرست موضوعی زیر، به عنوان دلخواهتان دسترسی پیدا کنید:
معرفی هدهد
وجه تسمیه پرنده هدهد

هدهد، شانه به سر، پوپک یا مرغ سلیمان، همگی نام یکی از پرنده‌های راسته‌ی نوک شاخ سانان است. نام «هدهد» برگرفته از صدای این پرنده است. «شانه‌به‌سر» همان‌گونه که از نامش پیداست اشاره به کاکل آن دارد. «پوپک» نیز از ریشه‌ی پوپ به معنای تاج پرندگان گرفته شده است. همچنین نام «مرغ سلیمان» ریشه‌ای تاریخی و اشاره به نقش این پرنده در داستان حضرت سلیمان دارد

 

[|~Ava~|]

ویژگی‌های ظاهری
از ویژگی‌های بارز هدهد می‌توان به نوک دراز، تیز و باریک آن اشاره کرد. همچنین روی سر هدهد دسته‌ای پر قرار دارد که مانند یک بادبزن باز و بسته می‌شوند و به او ظاهری استثنایی می‌بخشند. این کاکل شانه مانند بیشتر مواقع بسته است و فقط در مواقع خطر باز می‌شود. طول هدهد ۲۵ تا ۲۹ سانتی‌متر است و طول بالهایش به ۴۴ تا ۴۸ سانتی‌متر می‌رسد. این پرنده سر و ب*دن قهوه‌ای مایل به صورتی کم رنگ، دم و بال‌هایی با راه راه عرضی پهن سیاه و سفید، کاکل بلندی از پر‌های بلند نوک سیاه و منقار دراز و خمیده برای بیرون آوردن کرم‌ها و حشرات از سوراخ‌ها و زمین دارد.

 

[|~Ava~|]

زیستگاه شانه به سر
زیستگاه هدهد بیشتر در آسیا، اروپا و شمال آفریقا است. اکثر هدهد‌های شمال آسیا و اروپا در فصل سرد به نواحی گرمسیری مهاجرت می‌کنند، اما هدهد‌های آفریقایی تمام طول سال را یک جا می‌مانند. این پرنده به‌طور پراکنده در بسیاری از نواحی دیگر دنیا از جمله آلاسکا هم دیده شده ‌است.

از آن‌جا که این دو ویژگی در بسیاری از زیست‌بوم‌ها دیده می‌شود؛ هدهد‌ها در زیستگاه‌های مختلفی مانند مناطق گرمسیری، استپ‌های جنگلی، علفزارها و فضا‌های خالی درون جنگل‌ها زندگی می‌کنند و در زمین‌های تغییریافته توسط انسان‌ها همچون مراتع، زمین‌های کشاورزی، باغ‌ها و حتی نواحی شهری هم دیده می‌شوند.
هدهد در قرآن و نقش آن در داستان حضرت سلیمان
هدهد یکی از حیواناتی است که در قرآن به آن اشاره شده است. در سوره مبارکه نمل در آیه‌های ۲۱، ۲۲ و ۲۳ از هدهد یاد شده است.

 

[|~Ava~|]

روایت است که حضرت سلیمان حکومت پر جلال و شکوهی داشت، به طوری که همیشه دسته‌ای از پرندگان بالای سر او پرواز می‌کردند تا مانند سایبانی برای آسایش او عمل کنند. یک روز حضرت سلیمان از روی سوراخ کوچکی که در بالای سر او به وجود آمده بود متوجه غیبت هدهد شد و علت این غیبت بدون اجازه را پرسید و خواست تا دلیل موجهی برای این غیبت بشنود.

آن هنگام بود که هدهد خبری از سرزمین سبا داد که ملکه‌ای به نام بلقیس بر آن حکومت می‌کرد و مردمان آن سرزمین به جای خدا، خورشید را می‌پرستیدند. در نتیجه، هدهد سبب آشنایی ملکه بلقیس و حضرت سلیمان و یکتاپرستی او و مردمان سرزمین سبا شد.

 

[|~Ava~|]

هدهد در ادبیات ایرانی


حضور هدهد در ادبیات ایرانی بیشتر تحت تاثیر سوره‌ی نمل در قرآن است. شاعران و نویسندگان ایرانی، در شعرها و نوشته‌های خود، به داستان حضرت سلیمان و ملکه سبا و نقش هدهد در این ماجرا اشاره می‌کنند.

غزل شماره ۱۷۴ دیوان خواجه حافظ شیرازی:


مژده ای دل که دگر باد صبا باز آمد هدهد خوش خبر از طرف سبا باز آمد
هدهد در منطق الطیر عطار

 

[|~Ava~|]

خط و روایت اصلی منطق‌الطیر عطار، روایت ماجرای پرواز مرغان به سوی سیمرغ است. در این داستان سیمرغ استعاره ای از هدف غایی است و هدهد نقش رهبر و راهنمای مرغان را بر عهده دارد. در این داستان هدهد قصد تحول در مرغان را دارد. پرندگان به یکنواختی و زندگی خود خو گرفته بودند. هدهد بی آن که کسی از او خواسته باشد، در آن‌ها دلزدگی به وجود می‌آورد و زندگی خو گرفته‌شان را به هم می‌زند. در نهاد پرندگان، شوق دیدار سیمرغ وجود داشت و هدهد در پی به وجود آوردن تغییر در آن‌ها بود.

 

[|~Ava~|]

هدهد و جادوگری
‌می‌توان راه‌یابی هدهد به امور جادویی را در قرون وسطا ردیابی کرد. به نظر می‌رسد که از خون هدهد برای از بین بردن جن و کابوس‌های بد استفاده می‌شده و اعتقاد بر این بوده که قلب آن بیماری‌ها را درمان می‌کند. از اندام‌های خشک شده‌ی این پرنده نیز برای از بین بردن چشم زخم استفاده می‌شده است.

در ایران نیز استفاده از هدهد در امور مربوط به سحر و جادوگری منجر به انقراض آن در برخی نواحی شده است. باور‌های نادرستی در مورد هدهد وجود دارد که باعث شده تا شکار هرچه بیشتر این موجود افزایش یابد. این پرنده برای دکوراسیون نیز در قفس نگهداری می‌شود که امر خوشایندی نیست

 

[|~Ava~|]

علاوه بر این در یکی از کتاب‌های موجود در مورد
طلسم‌ و سحر جمله‌هایی راجع به هدهد وجود دارد: فرد باید بیست و چهار روز یک هدهد را زندانی کند و برای تغذیه به او گلاب بدهد. در روز بیست و پنجم یک چاقوی تیز آماده کند، یک طلسم خاص روی آن بنویسد و سر هدهد را از بدنش جدا کند به نحوی که باید مراقب باشد حتی یک قطره خون آن بر روی زمین ریخته نشود.