آموزش نوشتن خلاق با روش خوشه سازی | آموزش نویسندگی

[ARA.O.O]

تمامی کسانی که می‌نویسند به کلیدی جادویی احتیاج دارند تا گنج پنهان قدرت تصور را بگشایند. آنچه کم داریم ایده‌ها نیستند بلکه روشی است که به کمک آن به‌طور مستقیم با آن‌ها در رابطه قرار بگیریم.
جان گاردنر

یکی از دلایلی که ممکن است نوشتن را به تعویق بیندازد یا جریان آن را مختل کند این است که نمی‌دانیم از کجا و چطور شروع کنیم.

خیلی وقت‌ها شروع کردن، از فرایند نوشتن سخت‌تر می‌شود و همۀ ما به دنبال راهی هستیم که این مرحله را آسان کند.

برای نوشتن خلاقانه راه‌های بسیاری وجود دارد که در درس‌های قبلی به آن‌ها اشاره کردیم.

در این درس به روش خوشه‌سازی می‌پردازیم.

 

[ARA.O.O]

روش خوشه‌سازی را گابریله ال. ریکو ابداع کرده و در کتاب «نوشتن خلاق»* به طور مفصل به آن پرداخته است.

فرضیۀ او این است که اگر یاد بگیریم بازی طبیعی موزون میان دو نیم‌کرۀ مغز را سد نکنیم و بگذاریم این بازی آزادانه اتفاق بیفتد، می‌توانیم طبیعی‌تر، راحت‌تر و با اجبار بسیار کمتر بنویسیم.

اولین قدم آموزش در کتاب نوشتن خلاق به این صورت شرح داده شده:

برای خودتان روشن کنید، مغز ما به دو بخش تقسیم شده است که هر کدام کارکرد متفاوتی دارد: نیمی از مغز ما به وجه ارتباط چیزها و حوادث، و در عوض دیگری، توالی و نظم منطقی را برقرار می‌کند. به محض اینکه برای ما آگاهانه شود که ما دو مدل متفاوت سنجش از دریافت فکر و احساس در اختیار داریم، می‌توانیم بیاموزیم که هرکدام از آن‌ها را در مراحل خاصی از روند نوشتن به راه بیندازیم و ترتیبی بدهیم که بین هردوی آن‌ها بده بستانی تا حد ممکن خلاقانه و فشرده برقرار شود.

 

[ARA.O.O]

روش خوشه‌سازی بخشی از مغز را به کار می‌گیرد که از توانایی‌های آن به‌ندرت در نوشتن استفاده کرده‌اید. «قدرت ساختن تصویر»

با خوشه سازی غیرخطی ایده‌ها در ذهنتان به‌طور خودجوش پیوند می‌خورد و ناگهان شکل کلی آنچه را که می‌خواهید بنویسید پیش رویتان می‌بینید.

در این روش موضوع یا سمت و سویی پیدا می‌کنید که با تصور مقصد کمتر با تک‌تک جمله‌ها و ارتباط آن‌ها با هم درگیر می‌شوید و تمام تلاشتان صرف این می‌شود که جریان فکرتان را به‌صورت یک کل دربیاورید.

به‌این‌ترتیب روند نوشتن جذاب و پویا می‌شود.

برای نوشتن آزاد و طبیعی نه نیازی به دانش زیاد است نه زبان فاخر و ادبی فقط باید بتوانیم بخشی از افکارمان را به بازی بگیریم که تاکنون برای نوشتن انتظار کمکی از آن نداشتیم.

روش خوشه‌سازی روش غیرخطی جریان مغز است که با تداعی آزاد خویشاوند است.

 

[ARA.O.O]

خوشه سازی چگونه انجام می‌شود؟

1. با یک کلمه شروع کنید. آن را وسط صفحه بنویسید و دور آن یک خط بکشید.
2. شروع کنید به نوشتن.
3. آنچه به ذهنتان می‌آید را همان‌طور یادداشت کنید.
4. اصلاً به فکر تمرکز نباشید و مسیر افکار خودتان را پی بگیرید.
5. دور هر کلمه‌ای که می‌نویسید یک دایره بکشید طوری که دایره‌ها از مرکز به جهات مختلف ساطع شوند.
6. هر کلمه یا عبارت جدید را با پیکان به کلمۀ قبلی وصل کنید و از کلمۀ آخر به بیرون ادامه دهید تا جریان تداعی‌های مربوط به آن زنجیر پایان یابد.
7. سپس زنجیرۀ ایده‌های بعدی را دوباره از هسته شروع کنید.
8. به این فکر نکنید که هر زنجیره به کجا می‌رود بگذارید تداعی‌ها جای خودشان را پیدا کنند.
9. نگذارید زمان زیادی بگذرد. نهایتاً تا ۵ دقیقه این کار را انجام دهید اما بی‌وقفه.
10. ناگهان در یک نقطه درمی‌یابید که در چه مورد می‌خواهید بنویسید. پس بلافاصله از خوشه سازی دست بکشید و شروع به نوشتن کنید.

 

[ARA.O.O]

فرض کنید هسته سنگی است که آن را توی آب می‌اندازید. چه تصویری ایجاد می‌شود؟

امواجی دور سنگ می‌بینید. دایره‌های حول محور سنگی که در آب افتاده.

حالا کلمۀ موردنظرتان را مثل سنگی که وسط آب افتاده، وسط صفحه بنویسید:

وقت آن است که تداعی‌های خود را بدون هیچ فکر و تحلیلی اطراف هسته بنویسید.

نمونه‌ای دیگر از خوشه‌سازی با هستۀ دوست:

در خوشه سازی روش درست یا غلط وجود ندارد. جریان نوشتن خودْ رهبری کلمات را بر عهده می‌گیرد و آن‌ها را پیش می‌راند بنابراین زیاد در قیدوبند تحلیل و منطق خاصی نباشید. حتی بی‌محتواترین کلمات هم تداعی‌های زیادی به همراه دارند.

برای مثال همین‌الان شروع کنید و برای کلمۀ چرخ‌گوشت یک خوشه بسازید.

بگذارید شبکۀ ایده‌ها خودبه‌خود و به‌طور طبیعی ایجاد شود. اگر بعد از گذشت ۵ دقیقه جرقۀ نوشتن زده نشد در مورد یکی از عناصر موجود در خوشه بنویسید. جملات بعدی خودشان می‌آیند.

 

[ARA.O.O]

نکتۀ مهم:

لازم نیست تمام کلمات موجود در خوشه را در متن بیاورید. آنچه را به موضوع مدنظرتان مربوط است به کار بگرید و به بقیه اهمیت ندهید.

روش خوشه سازی روش تولید و خلق ناآگاهانه است که کلمات آن از درون برمی‌آیند.

بنابراین کندوکاو و تحلیل را رها کنید تا از نتیجه خوشحال و راضی باشید.

به‌وسیلۀ خوشه سازی این پیش‌فرض در ذهنتان نقش می‌بندد که باید شروع کنید حتی اگر ندانید می‌خواهید چه چیزی بنویسید.

با این روش دروازه‌های تفکر و خاطرات تودرتویی که در مغز است گشوده می‌شود و با ورود به آنجا می‌توانیم شبکه‌ای از ایده‌ها ببافیم.

ثبت این ایده‌ها و تداعی‌هایی که در مدتی کوتاه و به‌سرعت جاری می‌شوند محرکی هستند که موتور نوشتن را روشن می‌کنند.

در خوشه سازی سانسور معنایی ندارد. ذهنتان را آزاد بگذارید تا هر آنچه را می‌خواهد بروز دهد. با این کار ترس و مقاومت کاهش می‌یابد و هر کلمه‌ای که می‌نویسید با خود تداعی‌های جدیدی را به همراه می‌آورد.

این روش تداعی انسدادی را که مانع نوشتن است از میان برمی‌دارد و علاوه بر آن کمک می‌کند که مدام ایده‌ها و الهامات جدید به سراغتان بیاید. بهتر است همیشه آمادۀ دریافت باشید.

 

[ARA.O.O]

تمرین شما:

یکی از کلمات زیر را انتخاب کنید.

برای آن خوشه بسازید.

با توجه به خوشه‌ای که ساخته‌اید یک یادداشت بنویسید.

کتاب

رنگ

شغل

درخت

نوآوری