معرفی معرفی ورزش‌های سنتی ایران

[Aiden]

تاریخ ورزش و برگزاری مسابقات ورزشی در ایران باستان، آن طور که باید و شاید، روشن و آشکار نیست. ورزش ایران در بعضی بخش ها از قدمت بیشتری نسبت به ورزش یونان برخوردار است. در یونان باستان، بازی های المپیک شامل دویدن، کشتی، مشت زنی، اسب دوانی، ارّابه رانی و پنجگانه بود؛ اما در ایران، ضمن این که بعضی از این ورزش ها سابقه بیشتری دارد، ورزش هایی مثل تیر و کمان، قایق رانی و... رایج بوده است.

در میان کشورهای مشرق زمین، بی گمان ایران، تنها کشوری بود که در نظام تعلیم و تربیت خود، بیشترین اولویت را به ورزش و تربیت بدنی داده بود، ایرانیان به اهمیت و ارزش توانایی و سلامتی بدن، به عنوان یک وسیله بسیار مهم برای فراهم آوردن ارتشی سلحشور و پیروزمند، پی برده بودند.

هرودوت، مورخ مشهور یونانی می نویسد: «ایرانیان از پنج سالگی تا بیست سالگی، سه چیز را می آموختند؛ سواری، تیر و کمان و راستگویی».

 

[Aiden]

ورزش زورخانه‌ای

ایرانیان از دیرباز به ورزش های جنگی و میدانی، علاقه داشتند و یکی از اهداف عالی آنها از ورزش های پهلوانی و جنگی، آماده ساختن خود برای کشتی گیری و نبرد تن به تن بوده است و داستان هایی چون در آویختن رستم با دیو سفید، کشتی گرفتن رستم و سهراب، جنگ تن به تن بهرام با کوت (سردار رومی) و نیز داستان ها و جنگ هایی که در داراب نامه، سمک عیار، حسین کرد و دیگر داستان های عامیانه آمده، همه دلالت بر مقام و اهمیت فوق العاده کسوت پهلوانی نزد ایرانیان دارد.

 

[Aiden]

این ورزش به دلیل توجه پیشینیان به قدرت بدنی بالا، برای غلبه بر دشمنان در جنگ ها، ارزش خاصی داشته و جزئی از فعالیت های روزمره مردان، بوده است و پرورش روح و جسم به موازات هم که شعار این ورزش کهن است، در آداب و رسومش رخ نمایی می کند و هر بیننده ای که برای نخستین بار به این مکان قدم بگذارد، به آن مجذوب می شود. ضرب زورخانه، توسط مرشد نواخته می شود و ورزشکاران با کسب اجازه از پیش کسوتان، مرشد و حضار، دست راست خود را به کف گود می زنند و می بوسند و با ادای احترام به این گود مقدس، جهت احیای قوای جسمی و روحی، وارد گود می شوند و با نوای ضرب مرشد، به ورزش می پردازند. قدمت ورزش زورخانه ای یا باستانی، بنا بر شواهد تاریخی، تقریباً به اوایل قرن هفتم هجری می رسد.

 

[Aiden]

17 شوال که سال روز جنگ خیبر است، در تقویم ایرانیان به نام روز ورزش پهلوانی و زورخانه ای، تعیین شده است. ورزشکاران این رشته پیوسته به امیرالمؤمنین علیه السلام اقتدا می کنند.

رسم است که هر ورزشکار باتجربه، پیش از ورود به گود، سنگ بگیرد. سنگ گرفتن، از بهترین و دشوارترین حرکت های ورزشی باستانی است. شنا رفتن نیز آداب مخصوصی دارد. قبل از شروع شنا، مرشد با خواندن اشعار پندآمیز و غزلیات عرفانی، عشق به حق، پرهیز از آلودگی و روح پهلوانی و دلاوری را در جوانان ورزشکار برمی انگیزد؛ سپس میاندار و دیگر ورزشکاران، تخته شناها را برمی دارند و در پی هم در گود می ایستند و میاندار، میانداری را به ورزشکاران، تعارف می کند و پس از پایان شنا، ورزشکاران برمی خیزند و نرمش می کنند و اشعار مخصوص توسط مرشد خوانده می شود.
پهلوان شدن و دست یافتن به پهلوانی، بدون ورزش های زورخانه ای و آموختن فنون کشتی، ممکن نیست و به همین جهت، ورزش باستانی و آموختن فنون کشتی، از دیرباز در ایران رونق داشته است.

 

[Aiden]

ورزش ایرانی چوگان


هزاران سال پیش تر از آن که شاه اسماعیل صفوی بر عمارت عالی قاپو در میدان نقش جهان اصفهان بنشیند و در محوطه وسیع این میدان تاریخی، بازی چوگان تماشا کند، شاهزادگان هخامنشی در سال های 600 پیش از میلاد مسیح، نشسته بر اسب، آرایش نظامی می گرفتند و چوگان به راه می انداختند. چوگان به دلیل رواج در میان پادشاهان و بزرگان، به بازی شاهان نیز معروف بود و سوارکاران ایرانی می توانستند استعداد اسب های جنگی خود را در بازی چوگان، محک بزنند. آثار به دست آمده از هزاره های گذشته، بیان گر آن است که چوگان از ایران به هندوستان رفت. رودکی نیز نخستین شاعری است که پس از اسلام از چوگان سخن گفت و فردوسی داستان بازی چوگان سیاوش و افراسیاب را به نظم درآورد؛ اما چوگان در دوره صفویه به شکوفایی رسید.

 

[Aiden]

اسناد تاریخی نشان می دهند که شاه عباس صفوی خود چوگان باز بود و حتی پیش از آن که اصفهان را پایتخت اعلام کند، در قزوین که پیش از اصفهان پایتخت ایران بود، چوگان بازی می کرد. در دوران حضور شاه عباس در اصفهان بود که میدان تاریخی نقش جهان، برای بازی چوگان بنا نهاده شد. در همان زمان که میدان نقش جهان میزبان صدها سوارکار چوگان بود، افسران انگلیسی در دوره استعمار، توانستند چوگان ایرانی را در باشگاه کلکته بیاموزند و آن را با خود به اروپا ببرند. در سال ۱۸۶۰م. چوگان در انگلستان متداول شد و با این که اکنون چوگان در بیش از ۷۷ کشور جهان به صورت حرفه ای جریان دارد، اما از همان دوره صفویه در ایران رو به فراموشی گذاشت و امروز تعداد کمی ورزشکار حرفه ای چوگان در ایران وجود دارند.