معرفی مسلمان شدن ایرانیان

[at♧er]

اسلام آوردن ایرانیان یا گرایش ایرانیان به اسلام، فرایندی پیچیده و تدریجی تاریخی بوده که چندین قرن به طول انجامیده و از ناحیه به ناحیه، تفاوت داشته و انگیزه و نیروی محرکه آن در موارد گوناگون، متفاوت بوده‌است. فرایند مسلمان شدن ایرانیان از زمان محمد بن عبدالله در سرزمین حجاز، شروع شد (ایرانیان بسیاری در یمن ساکن بودند). در زمان حمله مسلمانان به ایران اولین گروندگان به اسلام، سربازان ایرانی و سران محلی بوده‌اند که به گفته التون دانیل این گرایش، تنها اسمی بوده و برای حفظ موقعیت و جایگاه در حکومت جدید صورت گرفته‌است.

تصرف ایران، به‌طور مستقیم به تغییر دین نشد و دو قرن و نیم طول کشید تا ایران و ایرانیان مسلمان شوند. به گفته همایون کاتوزیان حکومت در ابتدا با گرفتن مالیات جزیه را برای افزون شدن نو کیشان مسلمان استفاده کرد، که این گروه از مالیات معاف بودند؛ در منابعی از کشتار و آتش زدن آتشکده‌ها و کشتن موبدان اشاره شده‌است؛ و این خود غیرمسلمانان بودند که به تدریج به مزایای اقتصادی و امنیتی مسلمانی پی بردند. نهایتاً، در جریان یک روند طولانی به دین غالب در فلات ایران تبدیل گشت. با این حال ایرانیان، برخلاف سایر مردم تحت فرمان مسلمانان، توانستند تا از عربی‌سازی اجتناب کرده و بخش‌های مهمی از فرهنگ خود را حفظ نمایند.امویان مالیات‌های غیرقابل پرداختی را برای ایرانیان تعیین می‌کردندو این همراه با سوزاندن کتاب‌های ایرانی بود،امویان معتقد بودند قرآن کتاب مقدسی است که لازم نیست کتابی غیر آن وجود داشته باشد، و هرکسی که در خوارزم به خوارزمی سخن می‌گفت را کشتند و زبان عربی را تنها زبان رسمی برای حکومت خود انتخاب کردند. این به شکلی بود که اگر کسی سرباز می‌زد گرفتن جانش آزاد بود. ریچارد بولیت، اسلام‌شناس آمریکایی، می‌گوید در پایان دوران اموی (نیمه‌های سده هشتم و حدود ۱۵۰ سال پس از ظهور اسلام) تعداد مسلمانان امپراتوری اسلامی، از ده درصد فراتر نمی‌رفت. اما با ظهور عباسیان در میانه سده نهم (۱۰۰ سال پس از ظهور دولت عباسی) این عدد از چهل درصد فراتر رفته بود و حتی در پایان سده یازدهم میلادی، چیزی حدود هشتاد درصد از مردم سرزمین‌های خلافت مسلمان بودند. دولت‌هایی مانند سامانی، با اینکه کماکان از زبان عربی و دین اسلام پشتیبانی می‌کردند، اما در احیای زبان پارسی نقش مهمی ایفا کردند. سامانیان با ترکیب فرهنگ ایرانی با عناصرهای اسلامی، فرهنگ تازه‌ای را به وجود آوردند، که رفته رفته بر تمام جهان ایرانی چیره شد.