نیم‌فاصله و قواعدش از بحث‌های سردرگم‌کننده‌ی ویرایش فارسی است. برای فراگیریِ شیوه‌ی درج نیم‌فاصله و اهمیت آن به مقاله «نیم‌فاصله یا نیم فاصله؟ مسئله این است!» مراجعه کنید.
در بحث فاصله‌گذاری، یکی از پرسش‌هایی که ممکن است نویسنده‌ها و مترجم‌ها مطرح کنند چگونگی نوشتن واژه‌ها یا عبارت‌هایی است که یکی از اجزای تشکیل‌دهنده‌شان «به» است.
شاید هنگام ترجمه یا نگارش، از خودمان پرسیده باشیم:
نکته‌ی مهم: منظور از «درست بودن» چیست؟ در واقع، منظورمان کاربرد آن‌ها در رسم‌الخط کنونی زبان فارسی و توصیه‌ی فرهنگستان به استفاده از آن‌ها است. قطعا،ً در نوشته‌های قدیمی، و حتی نوشته‌های معاصر، تمام نمونه‌های فوق را مشاهده می‌کنیم؛ بنابراین، در جایگاهی نیستیم که بخواهیم از آن‌ها ایراد بگیریم. هدف تدوین‌کننده‌های این دستورالعمل‌ها یک‌دست‌سازیِ خط فارسی و پیشگیری از آن چیزی است که در ابتدای مقاله، آن را سردرگمی نامیدیم. البته، در شیوه‌نامه و دستورالعمل‌های شبکه‌ی مترجمین، ملاکْ استفاده از دستور فرهنگستان است.
در ادامه با ذکر مثال به پرسش‌های فوق پاسخ می‌دهیم.
در حقیقت، آن را با نیم‌فاصله، از واژه‌های قبل و بعدش جدا می‌کنیم.
مثال:
تنها هدف این کتاب کمک به شماست تا بتوانید لحظه به لحظه اعجاب را تجربه کنید.
بزرگ شدنم هیچ‌وقت این اجازه را به من نداد که از آزادی و خوش‌گذرانی گاه به گاه احساس گناه کنم.
باید درمان‌های این اشخاص شخصی‌سازی شود تا به نیازهای منحصر به فرد این جمعیت پاسخی شایسته داده شود.
منحصربه‌فرد درست است.
نکته: نمونه‌هایی مانند منحصر به فرد، منحصربفرد یا منحصر بفرد درست نیستند.
همچنین، گاه بگاه، جابجا و لحظه بلحظه درست نیستند.
سازمان‌های تولیدی، خدماتی، غیرانتفاعی و دولتی به طور گسترده‌ای از کارت امتیاز متوازن استفاده کرده‌اند
«به طور گسترده» قید جمله است. «به» باید با نیم‌فاصله نوشته شود. در نتیجه، «به‌طور» درست است.
سازمان‌های تولیدی، خدماتی، غیرانتفاعی و دولتی به‌طور گسترده‌ای از کارت امتیاز متوازن استفاده کرده‌اند
تیم مراقبت باید با مراجع محترمانه برخورد کند تا مراجع بتواند به صورت بی‌پرده مشکلاتش را مطرح کند.
«به صورت» قید است. به باید با نیم‌فاصله نوشته شود. «به‌صورت»
تیم مراقبت باید با مراجع محترمانه برخورد کند تا مراجع بتواند به‌صورت بی‌پرده مشکلاتش را مطرح کند.
کاربرد «به» در جمله‌ی فوق اشتباه است. در این‌جا «ب» بدون هیچ فاصله‌ای نوشته می‌شود. «بجا» واکنش امدادگر را توصیف می‌کند؛ در نتیجه، صفت است. به‌جا یا به جا درست نیست.
به‌نام نادرست است. این واژه توصیف‌کننده‌ی «دانشمند» است. بنابراین، به این صورت نوشته می‌شود: بنام.
«به» در ترکیب‌هایی مانند «نسبت به»، «با توجه به»
در ترکیب‌هایی مانند نسبت به و با توجه به، «به» حتماً جدا و با یک اسپیس فاصله نوشته می‌شود.
در این مثال، نسبت‌به نادرست است و باید به این شکل اصلاح شود: نسبت به.
در واژه‌ای مانند به‌کارگیری، «به» را باید با نیم‌فاصله نوشت، اما در عبارت‌های فعلی باید با فاصله نوشته شود:
ب قبل از فعلی که با همزه‌ی فتحه‌دار یا ضمه‌دار شروع شده است
اگر فعل با همزه یا الف فتحه‌دار یا ضمه‌دار شروع شود، پس از افزودن «ب» به ابتدای آن، همزه یا الف تبدیل به «ی» می‌شود:
این مسئله درباره‌ی فعلی که با همزه‌ی کسره‌دار شروع می‌شود صادق نیست:
مثال:
در جمله‌ی اول بایستم درست است، اما در جمله‌ی دوم بیافتم باید با بیفتم جایگزین شود.
همچنین، صبح به‌خیر، شب به‌خیر، وقت به‌خیر و نمونه‌های مشابه با نیم‌فاصله نوشته می‌شوند.
در پایان، ذکر این مسئله ضروری به‌نظر می‌رسد که توجه به این نکات سبب می‌شود متن‌مان انسجام داشته باشد و یکدست شود و، تا حدودی، از سردرگمی نجات یابیم. همچنین، همانطور که ذکر شد، نویسنده‌ها و مترجم‌ها ممکن است در نوشته‌های‌شان از دستورالعمل‌های متفاوتی استفاده کرده باشند، مخصوصاً در متونی که سال‌های دور نوشته شده‌اند. هدف نقد آن‌ها نیست. هدف از نوشتن این مقاله اشاره به پرکاربردترین دستورالعمل‌های رسم‌الخط کنونی زبان فارسی و توصیه‌ی فرهنگستان به استفاده از آن‌هاست. بدیهی است که شبکه‌ی مترجمین ایران از مترجمان خود درخواست می‌کند به این موارد پایبند باشند.
در بحث فاصله‌گذاری، یکی از پرسش‌هایی که ممکن است نویسنده‌ها و مترجم‌ها مطرح کنند چگونگی نوشتن واژه‌ها یا عبارت‌هایی است که یکی از اجزای تشکیل‌دهنده‌شان «به» است.
شاید هنگام ترجمه یا نگارش، از خودمان پرسیده باشیم:
- بروزرسانی درست است یا به روزرسانی؟
- بنظر درست است یا به نظر؟
- بخصوص درست است یا به خصوص؟
- جابجا درست است یا جا به جا؟
نکته‌ی مهم: منظور از «درست بودن» چیست؟ در واقع، منظورمان کاربرد آن‌ها در رسم‌الخط کنونی زبان فارسی و توصیه‌ی فرهنگستان به استفاده از آن‌ها است. قطعا،ً در نوشته‌های قدیمی، و حتی نوشته‌های معاصر، تمام نمونه‌های فوق را مشاهده می‌کنیم؛ بنابراین، در جایگاهی نیستیم که بخواهیم از آن‌ها ایراد بگیریم. هدف تدوین‌کننده‌های این دستورالعمل‌ها یک‌دست‌سازیِ خط فارسی و پیشگیری از آن چیزی است که در ابتدای مقاله، آن را سردرگمی نامیدیم. البته، در شیوه‌نامه و دستورالعمل‌های شبکه‌ی مترجمین، ملاکْ استفاده از دستور فرهنگستان است.
در ادامه با ذکر مثال به پرسش‌های فوق پاسخ می‌دهیم.
«به» میان‌وند
«به» اگر بین دو اسم به کار رفته باشد (میان‌وند)، باید آن را با نیم‌فاصله نوشت. برای مثال:در حقیقت، آن را با نیم‌فاصله، از واژه‌های قبل و بعدش جدا می‌کنیم.
مثال:
تنها هدف این کتاب کمک به شماست تا بتوانید لحظه به لحظه اعجاب را تجربه کنید.
بزرگ شدنم هیچ‌وقت این اجازه را به من نداد که از آزادی و خوش‌گذرانی گاه به گاه احساس گناه کنم.
باید درمان‌های این اشخاص شخصی‌سازی شود تا به نیازهای منحصر به فرد این جمعیت پاسخی شایسته داده شود.
منحصربه‌فرد درست است.
نکته: نمونه‌هایی مانند منحصر به فرد، منحصربفرد یا منحصر بفرد درست نیستند.
همچنین، گاه بگاه، جابجا و لحظه بلحظه درست نیستند.
«به» قیدساز
«به» اگر قیدساز باشد، باید آن را با نیم‌فاصله نوشت.
سازمان‌های تولیدی، خدماتی، غیرانتفاعی و دولتی به طور گسترده‌ای از کارت امتیاز متوازن استفاده کرده‌اند
«به طور گسترده» قید جمله است. «به» باید با نیم‌فاصله نوشته شود. در نتیجه، «به‌طور» درست است.
سازمان‌های تولیدی، خدماتی، غیرانتفاعی و دولتی به‌طور گسترده‌ای از کارت امتیاز متوازن استفاده کرده‌اند
تیم مراقبت باید با مراجع محترمانه برخورد کند تا مراجع بتواند به صورت بی‌پرده مشکلاتش را مطرح کند.
«به صورت» قید است. به باید با نیم‌فاصله نوشته شود. «به‌صورت»
تیم مراقبت باید با مراجع محترمانه برخورد کند تا مراجع بتواند به‌صورت بی‌پرده مشکلاتش را مطرح کند.
«به» صفت‌ساز
«به» اگر صفت‌ساز باشد، باید آن را بدون نیم‌فاصله نوشت. اما منظور چیست؟ در نمونه‌های زیر، کاربرد این نوع به برای‌تان روشن‌تر خواهد شد.
کاربرد «به» در جمله‌ی فوق اشتباه است. در این‌جا «ب» بدون هیچ فاصله‌ای نوشته می‌شود. «بجا» واکنش امدادگر را توصیف می‌کند؛ در نتیجه، صفت است. به‌جا یا به جا درست نیست.
به‌نام نادرست است. این واژه توصیف‌کننده‌ی «دانشمند» است. بنابراین، به این صورت نوشته می‌شود: بنام.
«به» در ترکیب‌هایی مانند «نسبت به»، «با توجه به»
در ترکیب‌هایی مانند نسبت به و با توجه به، «به» حتماً جدا و با یک اسپیس فاصله نوشته می‌شود.
در این مثال، نسبت‌به نادرست است و باید به این شکل اصلاح شود: نسبت به.
«به» در عبارت‌های فعلی
در عبارت‌های فعلی مانند به کار گرفت، به یاد آورد، «به» را باید جدا و با یک اسپیس فاصله نوشت. مثال:
در واژه‌ای مانند به‌کارگیری، «به» را باید با نیم‌فاصله نوشت، اما در عبارت‌های فعلی باید با فاصله نوشته شود:
ب قبل از فعلی که با همزه‌ی فتحه‌دار یا ضمه‌دار شروع شده است
اگر فعل با همزه یا الف فتحه‌دار یا ضمه‌دار شروع شود، پس از افزودن «ب» به ابتدای آن، همزه یا الف تبدیل به «ی» می‌شود:
این مسئله درباره‌ی فعلی که با همزه‌ی کسره‌دار شروع می‌شود صادق نیست:
مثال:
در جمله‌ی اول بایستم درست است، اما در جمله‌ی دوم بیافتم باید با بیفتم جایگزین شود.
به‌روزرسانی، بروزرسانی، به روزرسانی یا به روز رسانی
به‌روزرسانی از واژه‌های پرکابرد است. در این واژه، «به» را با نیم‌فاصله می‌نویسیم:
همچنین، صبح به‌خیر، شب به‌خیر، وقت به‌خیر و نمونه‌های مشابه با نیم‌فاصله نوشته می‌شوند.
در پایان، ذکر این مسئله ضروری به‌نظر می‌رسد که توجه به این نکات سبب می‌شود متن‌مان انسجام داشته باشد و یکدست شود و، تا حدودی، از سردرگمی نجات یابیم. همچنین، همانطور که ذکر شد، نویسنده‌ها و مترجم‌ها ممکن است در نوشته‌های‌شان از دستورالعمل‌های متفاوتی استفاده کرده باشند، مخصوصاً در متونی که سال‌های دور نوشته شده‌اند. هدف نقد آن‌ها نیست. هدف از نوشتن این مقاله اشاره به پرکاربردترین دستورالعمل‌های رسم‌الخط کنونی زبان فارسی و توصیه‌ی فرهنگستان به استفاده از آن‌هاست. بدیهی است که شبکه‌ی مترجمین ایران از مترجمان خود درخواست می‌کند به این موارد پایبند باشند.
نام موضوع : فاصله‌گذاری پس از «به» در نگارش فارسی
دسته : آموزش ویراستاری
