آموزش عناصر کلی و اساسی نقد رمان/داستان/فیلمنامه و نمایشنامه/فن فیکشن

[ARA.O.O]

📚زاویه دید:


*در آمیختگی راوی ها: عموما راوی بر سه قسم هست؛ اول شخص (از ظمایر من و ما و افعال خوردم، خوردیم، دیدم و... استفاده میشه) دوم شخص (از ضمایر تو و شما و افعال رفتی، خوردید و... استفاده میشه/این زاویه دید کاربرد کم داره) و سوم شخص یا راوی (از ضمایر او و آن ها و افعال کردند، خورد و... استفاده میشه). یه وقت هایی نویسنده راوی ها رو دچار در آمیختگی میکنه که به دو شکل دیده میشن و منتقد هرکدوم رو ببینه، باید تذکر بده.
1. یه وقتایی نویسنده داره با دید سوم شخص توضیح میده، ناگهان دیده میشه زاویه دید اول شخص شده، بدون ذکر تغییر راوی! این در آمیختگی داره.
2. یه جاهایی نویسنده داره از دید اول شخص مثلا نازنین میگه، بعد ناگاه دیده میشه روایت به دید نیما رفته! اون هم بدون اینکه ذکر بشه تغییر راوی انجام شده، نویسنده به دید شخص دیگه میره. اینجور جاها خواننده گیج میشه و منتقد با دیدن این موارد، باید تذکر بده.

*میزان تغییر راوی: یه جاهایی دیده میشه نویسنده، هر پارت رو داره از دید یه نفر میگه و تغییر راوی زیادی داره. اگه میزان تغییر راوی توی رمان خیلی بالا باشه، باعث خستگی ذهن و آزار خواننده میشه. پس تغییر راوی باید به میزان کافی باشه و منتقد باید ذکر کنه میزان تغییر راوی در چه حدی بود.

 

[ARA.O.O]

📚لحن:


*در آمیختگی لحن ها: سه نوع لحن داریم؛ ادبی، معیار و محاوره ای. نویسنده میتونه یا کل اثرش (چه دیالوگ و چه مونولوگ) رو ادبی بنویسه، یا همه ی اثرش رو محاوره ای بنویسه و یا مونولوگ ادبی باشه و دیالوگ محاوره ای که میشه معیار. اگه غیر از این باشه و نویسنده بخواد هی یه جایی ادبی بگه، یه جا محاوره، در آمیختگی و بهم ریختگی داره باید تذکر داده باشه.

 

[ARA.O.O]

📚فضا:

*منظور از فضا، همون فضا سازی هست. یعنی مناسب با حال و هوای شخصیت، نویسنده فضا رو توصیف کنه. مثلا شخصیت ناراحته و هوا بارونیه، یا رعد و برق میزنه و شخصیت ترسیده و... .

 

[ARA.O.O]

📚شخصیت ها:


*نوع شخصیت: شخصیت ها شش نوع هستن.
1. شخصیت قالبی: شخصیت های تکراری و کلیشه ای که همیشه میشه پیش بینی کرد قراره چیکار کنن.
2. شخصیت قردادی: باورهای قدیمی دارن؛ مثل پدر بزرگ ها و مادر بزرگ ها و یا کسانی که خرافات قدیمی رو باور دارن و...
3. شخصیت نوعی: این ها قشر خاصی از جامعه هستن که گفتار، اعمال و طرز لباس پوشیدنشون خاصه. مثلا کردها، ترک ها و...
4. شخصیت تمثیلی: نویسنده شخصیت ها رو مثال میزنه و جایگزین شخصیت های دیگه میدونه؛ مثلا میگه رفتار دو شخصیت مثل تام و جری هست.
5. شخصیت نمادین: این شخصیت ها قصد دارن چیزی روبه خواننده یاد بد*ن و هدفی رو برسونن.
6. شخصیت همه جانبه: شخصیت هایی که جزو دسته های بالا نیستن و نویسنده از تخیلش خلقشون کرده.

**منتقد باید نوع شخصیت ها رو ذکر کنه.

*باور پذیری شخصیت ها: منتقد باید بررسی کنه رفتار و کردار و نوع بیان شخصیت ها قابل باور هست یا تخیلیه؟ مثلا یه جاهایی میبینیم نویسنده شخصیت شیطون و خوشگل و پولدار و... رو توصیف میکنه که واقعا غیرقابل باوره همه ی این‌‌‌ها در یک شخص باشه!

 

[ARA.O.O]

📚آرایه ها:


اثری شیوا و زیباست که درونش آرایه های ادبی دیده بشه؛ آرایه های مهم این ها هستن:
1.تشبیه: مانند کردن چیزی به چیزی دیگر
2.حس آمیزی: در آمیختن دو حس پنج گانه؛ مثلا بگیم صدای نرم (صدا با گوش شنیده میشه و نرمی با لمس احساس میشه)
3.پارادوکس: استفاده از الفاظ متناقض استفاده بشه؛ مثل "حاضر غایب" یا "آشنای غریبه"
4.کنایه: توصیفی که دو معنای دور و نزدیک داره. مثلا بگیم "در خونه ش به روی همه بازه" معنای اول میشه "همیشه باز بودن در" و معنای دوم "نمظور مهمان نوازی" هست. در کنایه معنای دور مد نظره.

**منتقد باید بگه میزان کاربرد آرایه های مهم در چه سطحی بود.

 

[ARA.O.O]

📚رعایت جایگاه واژگان:

یک جمله ی صحیح، نباید در هم ریخته باشه و فاعل اول جمله و فعل آخره. (البته توی دیالوگ ها میشه استثنا قائل شد و یه جاهایی جای این ها رو عوض کرد) اگه یه رمان به میزان خیلی زیادی جملاتش درهم باشن، منتقد باید تذکر بده. بر فرض مثال چینش این جمله صحیحه "حالا این مشکل رو چیکار کنیم؟" و این حالت بهم ریخته اش هست "حالا چیکار کنیم این مشکل رو؟"

 

[ARA.O.O]

📚تکرار:


*تکرار علائم/حروف: مواردی مثل: "دروغ نگووووو (تکرار حروف)" و " جدی؟!!!!!(تکرار علائم)"

*تکرار واژه/ فعل: کلمات و یا افعال به میزان زیادی پشت سر هم تکرار بشن.

*تکرار مفهوم: نویسنده انقدر توضیح یه چیزی رو طولانی کنه که فقط یه مفهوم رو در حد زیاد و چندبار توضیح بده.

**در رمان، نباید تکرار زیادی دیده بشه و اگه از هر نوع بود، منتقد باید تذکر بده.

 

[ARA.O.O]

📚دیالوگ و مونولوگ نویسی:


*بررسی جداسازی دیالوگ از مونولوگ: دیالوگ ها رو با "-" نشون میدن. وقتی مونولوگ تموم بشه، نویسنده باید اینتر بزنه و یه - بذاره و دیالوگ رو بنویسه. با تموم شدن دیالوگ هم اینتر بزنه و بره خط بعد، ادامه مونولوگ رو بگه. یعنی اینطوری مثلا:

"به چشمان باربد نگاه کردم و گفتم:
- دروغ گفتن هات باعث شد ازت دور بشم!
و بی توجه، از کنارش گذشتم."

اگه به این صورت نباشه و بر فرض مثال دیالوگ جلوی مونولوگ نوشته شده باشه و هر صورتی که دیالوگ رو از مونولوگ جدا نکنه، در آمیختگی دره و باید تذکر داده بشه.

*نسبت حجم دیالوگ و مونولوگ: اصولا باید مونولوگ و توضیحات، بیشتر از دیالوگ ها باشن. اگه جایی نویسنده توصیفاتش کم باشه و مدام دیالوگ هاش پشت سر هم چیده بشن، باید تذکر داده بشه.

*کیفیت دیالوگ ها: دیالوگ ها (گفت و گوی بین شخصیت ها) نباید بیخودی و الکی و بی هدف باشن و یا خیلی عامیانه و با لحن بد بیان بشن. نویسنده باید از بیان دیالوگ ها هدف داشته باشه و جملات معنی دار و شایسته ای استفاده کنه.

*فضا سازی بین دیالوگ: وقتی شخصیت ها دارن باهم حرف میزنن، اینکه هی پشت سر هم حرف هاشون چیده بشه خسته کننده ست و باید بینشون فضا سازی بشه. اگه رعایت نشه، باید به نویسنده تذکر داده بشه. یعنی اینطور اشتباه!
"به محمد نگاه کردم.
- تقصیر خودت بود!
- به من چه، تو گفتی!
- من کی گفتم؟
-برو بابا!"

و اینطور درسته:
"به محمد نگاه کردم.
- تقصیر خودت بود!
محمد شونه ای بالا انداخت:
- به من چه، تو گفتی!
- من کی گفتم؟
عصبی شد و به شونه ام زد.
- برو بابا!"

 

[ARA.O.O]

📚رعایت پارت نویسی:


*اندازه صحیح پارت: اندازه خطوط برای هر پارت رمان و فن فیکشن ۲۰ الی ۳۰ خط سیستم و ۷۵ خط موبایل هست، برای داستان و فیلمنامه/نمایشنامه، 15 الی 20 خط سیستم و 45 الی 50 خط موبایل هست. اگه کوتاهتر یا بلندتر باشه باید به نویسنده تذکر داده بشه.

*هدفمند سازی پارت: هر پارت باید هدف داشته باشه تا یه موضوعی رو اطلاع بده و یا مورد خاصی رو به خواننده ارائه کنه. اگه پارت ها هی پشت سر هم و بی هدف چیده بشن، اشتباهه!

 

[ARA.O.O]

📚رعایت شرع و قوانین اسلام:


*ممنوعه: اگه توی آثار ممنوعه ها دیده بشن، منتقد باید تذکر بده.

*فحاشی: در سیر، یه جاهایی که سیر ایجاب میکنه، کاراکترها با هم بحث میکنن و توهین دیده میشه که لازمه ی ایده بوده، ولی اگه فحاشی به حرف های به شدت زشت و توهین آمیز کشیده بشه، فحاشی بیش از حد محسوب میشه!