آموزش عناصر کلی و اساسی نقد رمان/داستان/فیلمنامه و نمایشنامه/فن فیکشن

[ARA.O.O]

سلام؛ خسته نباشید و وقت بخیر. در این تاپیک، عناصر کلی و اساسی یک نقد جامع، توسط بنده شرح و نامبرده خواهند شد. با توضیحات همراه باشین.🌻


*قالب کلی نقد، به شکل زیر می‌‌باشد. در پست های پس از این پست، هر عنصر رو جداگانه شرح خواهم داد.

1.اسم اثر
نقد بر اساس سه مورد
*اندازه اسم
*کلیشه ای یا دور از تصور بودن
*سازگاری اسم انتخابی با ژانرها و محتوا

2.ژانرها
نقد بر اساس سه مورد
*بررسی صحیح بودن ژانرها
*سازگاری ژانر با اسم رمان و محتوا
*صحیح بودن ترتیب قرارگیری ژانرها

3.خلاصه
نقد براساس چهار مورد
*تناسب محتوای خلاصه با محتوا
*در اختیار گذاشتن اطلاعات کافی و اساسی
*گنگ و مبهم بودن در عین اطلاعات دادن، برای افزایش جذابیت
*اندازه خلاصه



5.جلد
نقد براساس سه مورد
*همخونی با ایده
*ترکیب رنگی جلد
*کیفیت عکس و زیبایی جلد

6.شروع
نقد براساس دو مورد
*کلیشه ای نبودن
*جذب مخاطب

7.سیر
نقد بر اساس دو مورد
*ثابت نگه داشتن سیر و نحوه بیان نویسنده
*اوج و سقوط

8.توصیفات
نقد بر اساس شش مورد
*توصیف مکان
*توصیف زمان
*توصیف حالات
*توصیف احساسات
*توصیف شخصیت
*پراکندگی توصیفات

9.کشمکش
نقد براساس پنج مورد
*کشمکش جسمانی
*کشمکش ذهنی
*کشمکش احساسی
*کشمکش اخلاقی
*کشمکش جوامع

10.زاویه دید
نقد براساس دو مورد
*در آمیختگی راوی ها
*میزان تغییر راوی

11.لحن و نثر
نقد براساس یک مورد
*نوع لحن: صمیمانه، رسمی، علمی، طنز، غم انگیز
نقد نثر بر اساس دو مورد
نوع نثر: محاوره یا گفتاری، ادبی یا نوشتاری
ثابت ماندن نثر
12.فضا

13.شخصیت
نقد براساس دو مورد
*نوع شخصیت ها
*باور پذیری شخصیت ها

14.بهره گیری از آرایه های ادبی

15.رعایت جایگاه واژگان جمله

16.تکرار
نقد براساس سه مورد
*تکرار علائم/حروف
*تکرار واژه/فعل
*تکرار مفهوم

17.دیالوگ و مونولوگ نویسی
نقد براساس چهار مورد
*جدا سازی دیالوگ از مونولوگ
*نسبت حجم دیالوگ و مونولوگ
*کیفیت دیالوگ ها
*فضا سازی بین دیالوگ

18.رعایت پارت نویسی
نقد بر اساس دو مورد
*اندازه صحیح پارت
*هدفمندسازی پارت



19.غلط‌‌های املایی
نقد بر اساس دو مورد
*اشتباهات تایپی
*اشتباه نویسی

20.سخن منتقد

 

[ARA.O.O]

📚اسم


*اندازه اسم: حداکثر بخش های کاربردی برای عنوان، چهارتاست. مثلا: "حق منه" سه بخشیه. بخش اول کلمه "حق"، بخش دوم کلمه "من" و بخش سوم "ه" آخر که معنای "هست" میده. از جانب نقش کلمات، "حق" اسمه، "من" هم اسم هست و "ه" آخر با معنی "هست"، فعله.
برای مثال بعدی اسم رمانی اگه (پسرک آرام نیست) باشه، اینطور باید مشخص کرد: این عنوان از چهار بخش تشکیل شده. اول، کلمه "پسر"، بخش دوم "ک" واژه‌‌ی "پسرک" که معنی (کوچک) میده. بخش سوم کلمه "آرام و بخش چهارم کلمه "نیست" نقش بخش‌‌ها هم به این صورته: "پسر" اسم هست. "ک" صفت هست. "آرام" اسم هست و کلمه "نیست" فعله.

*کلیشه ای یا دور از تصور بودن: اگه توی عنوان کلماتی مثل: عشق، عاشق، دریا، سیاه، دردسر و... باشه که به میزان زیادی در اسم خیلی از رمان‌‌ها به کار رفتن، اون عنوان کلیشه ای و تکراری محسوب میشه. (توجه کنید کن بعضی وقت ها یه اسم، یک کلمه‌‌ی کلیشه ای داره ولی کل اون اسم، جذابه. مثلا اسم "به وقت حسرت" یک کلمه کلیشه ای داره که "حسرت" هست اما کل این ترکیب اسمی جذابه.)
همچنین، یه وقت هایی نویسنده ها یه اسم های عجیب و غریبی برای رمانشون میذارن که خیلی سخت هستن و در این صورت این اسامی، دور از تصور محسوب میشن. مثل "تعیش واله" یا "تاجور قمر" و... .

*سازگاری اسم انتخابی با ژانر و محتوای رمان: اسمی که نویسنده انتخاب میکنه، باید با ژانرهاش و محتوای اثرش سازگار باشه. مثلا اگه ژانر عاشقانه داره و محتوا در مورد یک موضوع غمیگنه، عنوانش باید تا حدودی هم با عاشقانه و هم با غم مرتبط باشه. مثلا اسم "تاوان وابستگی" هم غم رو درون خودش داره، هم عاشقی رو.

 

[ARA.O.O]

📚ژانر:


*بررسی صحیح بودن ژانر: بایستی بررسی بشه که ژانرهای انتخابی نویسنده از لحاظ ادبی صحیح هستن یا خیر. ژانرهای درست این ها هستن: (عاشقانه، تراژدی، معمایی، تخیلی، فانتزی، پلیسی، مذهبی، کلاسیک، اجتماعی، طنز، تاریخی، ترسناک) پس اگه مثلا نویسنده بگه ژانر "هیجانی" کاملا غلطه و باید حذف بشه. روانشناسی هم ژانر نیست. درام که منظور غمگینه، برای رمان و داستان و... غلطه. درام مال فیلمه و برای کتاب غمگین باید "تراژدی" نوشته بشه.

*سازگاری ژانر با اسم و محتوا: باید بررسی بشه که بر فرض مثال اگه ژانر عاشقانه و معمایی در بخش ژانر انتخاب شده، اسم اثر هم با ژانر معمایی و عاشقانه سازگاره؟ توی محتوای اثر هم ژانر عاشقانه و معمایی دیده شده یا نه؟ اتفاقات عاشقانه و معمایی رخ دادن؟

*ترتیب قرارگیری ژانر: ژانرها براساس پررنگ بودنشون توی سیر، باید به ترتیب توی بخش ژانر ‌ذکر بشن. مثلا اگه یه اثر خیلی صحنه عاشقانه داره، سپس صحنه های پلیسیش پررنگه و بعد صحنه های اجتماعیش، ترتیب ژانر‌ اینجوریه: "عاشقانه، پلیسی، اجتماعی"

 

[ARA.O.O]

📚خلاصه:


*تناسب با محتوا: خلاصه در واقع کلیتی از اثر رو میگه. باید چیزی که نویسنده توی خلاصه اش نوشته، با اتفاقاتی که درون‌ سیر میفته سازگار باشه. مثلا اگه درون روایت یه دختری عاشق یه پسری شد و بعد پسر به دختر خیانت ‌کرد و دختر خودکشی کرد و... نویسنده باید توی خلاصه اش هر چی گفته، یه کلیتی از این اتفاقات باشه.

*در اختیار گذاشتن اطلاعات کافی و اساسی: اطلاعاتی که نویسنده توی خلاصه میده، باید کافی و از بخش های مهم باشن. یعنی نویسنده نه باید همه چیز رو بگه، نه انقدر کم بگه که خواننده هیچی نفهمه. از چیزهای بی اهمیت و چرت هم نباید بگه؛ باید از بخش های مهم اثر باشن!

*گنگ بودن: خلاصه باید اطلاعاتی که میده رو در هاله ای از ابهام‌ بذاره تا برای خواننده، جذاب بشه. مثلا جای اینکه بگه "ماجرا در مورد دختریه که عاشق میشه، اما خونواده اش مخالفت میکنن و مجبورش میکنن به ازدواج اجباری و..." میتونه گنگش کنه تا خواننده ترغیب بشه اثر رو بخونه. یعنی بگه "گاهی، همه چیز طبق میل عشق نمی‌‌چرخد و چوب اجبار و نخواستن بر سر خواسته‌‌هایت فرود می‌‌آیند و..."

*اندازه خلاصه: خلاصه نه باید کوتاه و نه طولانی باشه. بین ۵ تا ۱۰ خط کافیه.

 

[ARA.O.O]

📚مقدمه:


*تناسب با اجزای اثر: وظیفه مقدمه اینه که احساسات درون اثر رو با یه متن ادبی مثل شعر، دلنوشته و... نشون بده. مثلا اگه متن اثر غمگین و عاشقانه ست، یه متن ادبی عاشقانه و غمگین می‌‌‌نویسیم مثل:
"عشق را از دریا آموختم
خدایم‌ خالق عشق بود!
توان‌ در من گذار که طاقت سختی اش را به دوش بکشم
که این راه بسی دشوار است!"

*کیفیت جملات و موزون بودن: مقدمه باید حاوی جملات ادبی و با کیفیتی باشه، همچنین روون باشه. مثلا مقدمه ای که بگه:
"دنیای سختی بود
عاشق شدم و شکست خوردم
کاش اینجوری نمیشد
و..."
خیلی ساده ست و کلمات معمولی داره. ولی این مقدمه:
"غرق آبی نگاهش
به رنگ سیاهی بخت شومش
دستانش سرد چون یخبندان
و نگاهش نافذ، مانند استواری مردان
مقاومتش در هم نمی‌‌شکند
برجای خود می‌‌ماند
و مردی ست ایستاده..."
جملات خوبی داره و جذابه، ادبیه و موزونه.

*اندازه مقدمه: اندازه مقدمه هم نباید طولانی یا کوتاه باشه. در حد ۴ تا ۸ خط کافیه.

*همچنین ی نکته: یه مقدمه نباید اینتر اضافی داشته باشه و با هر کلمه، نویسنده بره خط بعد. باید یه جمله تموم بشه، بعد اینتر و خط بعد.

 

[ARA.O.O]

📚جلداثر:


*همخونی با ایده: جلدی که نویسنده برای اثرش انتخاب میکنه، باید طرح و ظاهری داشته باشه که با ایده ی اثر سازگار باشه. مثلا اگه محتوا در مورد جنایت هست، جلد میتونه حاوی اسلحه و... باشه.

*ترکیب رنگی جلد: ترکیب رنگی، احساس ژانرها رو القا میکنه. بنابراین بر فرض مثال اگه روایتی ژانر و محتوای غمگین داشته باشه، طبیعتا جلدش ترکیب رنگی تیره داره. ترکیب رنگی صورتی و بنفش قطعا با یه محتوای غمگین جور نیستن! همچنین رنگ های روشن مثل زرد و... با محتوای طنز سازگارن.

*کیفیت عکس و زیبایی جلد: عکس جلد باید دارای کیفیت باشه و طرح جلد باید به نحوی باشه که به دل مخاطب بشینه. عکس های بی مفهوم و بد تصویر، جلب مخاطب نمیکنن

 

[ARA.O.O]

📚شروع:


*کلیشه ای نبودن: یک شروع، باید شروع جدیدی باشه تا خواننده وقتی برای اولین بار متن رو شروع میکنه، به نظرش نیاد این اتفاق تکراری رو توی اثر مشابهی خونده و از اثر زده بشه و رهاش کنه. شروع از مرگ اشخاص، بیدار شدن از خواب، کلکل استاد و دانشجویی و... شروع های تکراری و کلیشه ای هستن که در اغلب آثار میبینیم.

*جذب مخاطب: شروع باید اتفاق معمایی یا هیجانی به خصوصی داشته باشه تا بتونه ذهن خواننده رو درگیر کنه و مثل قلاب، اون رو به دام بندازه. مثلا شروع از یه مکالمه ی دوستانه، یه شروع سطحیه و نظر خواننده رو جلب نمیکنه. ولی مثلا شروع از یه اتفاق جنایی که هیجان داره، از یه قتل یا اتفاقی که معما توش باشه، جالب توجه هست.

 

[ARA.O.O]

📚سیر:


*ثابت نگه داشتن سیر و نحوه بیان نویسنده: سیر، باید در تمام قسمت ها متعادل باشه. نباید اینطور باشه که به عنوان مثال نویسنده در شروع حوصله داشته باشه، زیاد توضیح بده، بعد خسته بشه ناگهان بره 6 سال بعد و اخر اثر خیلی تند و سرسری همه چیز رو بگه! نحوه بیانش هم باید قوی و در شان یک نویسنده باشه، نه که واژگان کیفیت ضعیف داشته باشن و جملات بیخود و بی هدف بیان بشن!

*نقاط اوج و سقوط: اتفاقات مهم روایت مثل ابراز عشق، قتل، خودکشی، قبول شدن امتحان و... نقاط اوج هستن و موارد روتین مثل رفتن به سرکار، حموم و... نقاط سقوط. منتقد باید بررسی کنه در اثر هم اتفاقات مهم به اندازه کافی باشن، هم اتفاقات کم اهمیت. نه که تمامی رخدادها موارد مهم باشن و اتفاقات روزمره اصلا بیان نشن و نه در تمام سیر اتفاقات روزمره رو زیاد ببینیم و رخدادهای مهم، کم.

 

[ARA.O.O]

📚توصیفات:


*توصیف مکان: ظاهر مکان هایی که شخصیت درونشون هست، باید بیان بشن. مثلا دیوار اتاق این رنگ بوده، کمد اینجا بوده، نیمکتی که شخصیت روش نشست وسط پارک بود و... ‌.

*توصیف زمان: باید مشخص باشه اتفاقات در چه زمانی میفتن؛ روز، شب، ظهر، غروب و... .

*توصیف حالات: دیدگاه های شخصیت ها نسبت به اتفاقات؛ مثلا حین عصبانی بودن شخصیت، افکارش و حالت چهره اش باید توصیف بشن.

*توصیف احساسات: احساس تنفر، علاقه و... کاراکتر باید بیان بشن.

*توصیف شخصیت: دو نوع هست؛ توصیف چهره ی شخصیت مثل رنگ مو و... و توصیف اخلاق شخصیت مثل بی رحم بودن، مهربون بودن، دروغ گو بودن و... .

*پراکندگی توصیفات: توصیفات، باید پراکنده باشن. یعنی توی همه ی پارت ها، انواع توصیفات رو ببینیم، نه اینکه نویسنده بیاد اول یه پارت همه چیز رو توصیف کنه و بعد ولش کنه.

**یه نکته؛ توصیفات ظاهر شخصیت و مکان باید غیر مستقیم بشن تا روایت جالب بشه؛ یعنی مثلا نویسنده نباید بیاد بگه: "اون پسر قد بلند بود، چشم آبی داشت، هیکلی بود و..." یا "اتاق بزرگی بود، کمد یه سمتش بود و پرده پنجره یاسی بود و... ."
غیر مستقیم یعنی اینطور گفته بشه: "به سمت کمد گوشه ی اتاق رفتم و به پرده ی یاسی اتاق زل زدم که ابعاد اتاق رو بزرگ تر نشون میداد و..." یا "قد بلندش مجذوبم کرد و برام سخت بود توی چشم های آبیش نگاه کنم و... ."

 

[ARA.O.O]

📚کشمکش رمان::


*کشمکش جسمی: این نوع کشمکش، درگیری های فیزیکی و بدنی رو شامل میشه.

*کشمکش ذهنی: درگیری شخصیت با افکار خودش. مثل اینکه نسبت به واقعه ی قتل، یک گارآگاه که شخصیت اصلی هست، با افکارش در خصوص تردید بین قاتلین، درگیره.

*کشمکش احساسی: درگیری کاراکتر با احساسات هست. مثلا درگیری یک شخص با حس علاقه اش به کسی، تنفرش و...

*کشمکش اخلاقی: شخصیت با باورها و عقاید خانواده و جامعه درگیره. مثل حجاب، ازدواج فامیلی و...

*کشمکش جوامع: دو جامعه باهم درگیر هستن. مثل ایران و آمریکا.

**منتقد باید هر نوع کشمکشی توی اثر دید رو ذکر کنه. همچنین اگه اثری ایجاب میکنه نوعی کشمکش رو داشته باشه، ولی نویسنده کاهلی کرده، منتقد باید تذکر بده. مثلا: برای رمان عاشقانه، کشمکش احساسی و ذهنی نیاز هست و یا برای رمان جنایی، کشمکش جسمی و... . اگه نویسنده این مورد رو رعایت نکنه، منتقد باید ذکر کنه. چون باعث دور از باور به نظر رسیدن سیر میشه.