سیارکها تودههای سنگی باقیمانده از منظومه شمسی آغازین هستند. این اجرام تا چه مدت دوام میآورند و چگونه از بین میروند؟
در اکتبر ۲۰۲۰، فضاپیمای اسیریس رکس ناسا به سیارک بنو رسید. این کاوشگر که به مدت دو سال در مدار این سیارک قرار داشت، بازوی رباتیک خود را پائین آورد و دو کیلوگرم از مواد سنگی و خاکی را از سطح آن برداشت. این مواد اولین نمونهی سیارکی هستند که توسط مأموریتی آمریکایی جمعآوری میشوند و به دانشمندان در حل پرسشهایی شگفتانگیز کمک میکنند: سیارکهایی مثل بنو چقدر قدمت دارند؟ و تا چه مدت دوام میآورند؟
برای درک طول عمر سیارکها، در ابتدا لازم است دربارهی زمان و چگونگی شکلگیری آنها بدانید. سیارکهای منظومهی شمسی از قرص پیشسیارهای به وجود آمدند. این قرص از مجموعهای متراکم از غبار و مواد سنگی تشکیل شده بود که در حدود ۴٫۵ میلیارد سال قبل در اطراف خورشیدمان میچرخید.
طول عمر برخی سیارکها به طول عمر منظومه شمسی میرسد
آن غبار بهتدریج شروع به انعقاد کرد و درگذر زمان، تودههای مواد، مواد بیشتری را جذب و با یکدیگر برخورد کردند و به هم چسبیدند. برخی از آنها به شکل سیارههای کاملی مثل زمین درآمدند و برخی دیگر به قمرها، دنبالهدارها و سیارکها تبدیل شدند.
امروزه اغلب سیارکهای منظومهی شمسی در کمربند سیارکی قرار دارند که بین مریخ و مشتری کشیده شده است. البته برخی از آنها گاهی از کمربند دفع میشوند و به نزدیکی زمین میرسند. بزرگترین سیارکهای بکر و دستنخورده با طول عمر ۴٫۵ میلیارد سال، تقریبا هم سن منظومهی شمسی هستند؛ اما برخی سیارکهای جوانتر، از تجزیه و فروپاشی اجرام بزرگتر به وجود آمدهاند.
سیارکها چگونه میمیرند؟
سیارکها معمولا به چند روش متفاوت تجزیه و درنهایت نابود میشوند. یکی از این روشها چرخیدن است. این اجرام معمولا شکلهای نامنظمی دارند، در حالی که سیارهها از گرانش کافی برای رسیدن به شکل کروی برخوردارند. اگر سیارکها پس از برخوردها یا قرارگیری درمعرض فشار تابش خورشیدی شروع به چرخش کنند، نیروی واردآمده بهآنها میتواند تکههایی از سیارک را به فضا بفرستد. در نهایت سیارک به دلیل تفاوت اندک گشتاور از هم میپاشد.
سیارکها همچنین ممکن است بر اثر فشار گرمایی دچار فروپاشی شوند. این اتفاق زمانی رخ میدهد که مواد سیارکها به مدت میلیونها سال بر اثر گرمایش خورشید، منبسط و منقبض شوند. در سناریوی دیگر ممکن است به دلیل گرمایش ستارهی مجاور، یخ داخل سیارکها به صورت ناگهانی به گاز تبدیل و به همین دلیل سیارک دچار فروپاشی و شکست شود.
سیارکها معمولا بر اثر گرما و برخورد با اجرام دیگر، نابود میشوند
گاهی سیارکها بر اثر برخورد با دیگر اجرام سنگی از هم میپاشند. این فرآیند به بازی بیلیارد کیهانی شباهت دارد. بر اساس احتمال شکست، جسمی یک کیلومتری میتواند نزدیک به ۴۴۰ میلیون سال و جرمی ۱۰ کیلومتری میتواند تا ۴ میلیارد سال در کمربند سیارکی دوام بیاورد.
دانشمندان هنوز به دنبال حل معمای بیشترین طول عمر سیارکها هستند اما برخی از آنها احتمالا به اندازهی سیارههای سنگی داخلی منظومهی شمسی، یعنی درحدود ۸ تا ۱۰ میلیارد سال دوام میآورند. پس از این بازه، خورشید متورم میشود و همسایههایش به ویژه سیارهها و سیارکها را خواهد بلعید.
در اکتبر ۲۰۲۰، فضاپیمای اسیریس رکس ناسا به سیارک بنو رسید. این کاوشگر که به مدت دو سال در مدار این سیارک قرار داشت، بازوی رباتیک خود را پائین آورد و دو کیلوگرم از مواد سنگی و خاکی را از سطح آن برداشت. این مواد اولین نمونهی سیارکی هستند که توسط مأموریتی آمریکایی جمعآوری میشوند و به دانشمندان در حل پرسشهایی شگفتانگیز کمک میکنند: سیارکهایی مثل بنو چقدر قدمت دارند؟ و تا چه مدت دوام میآورند؟
برای درک طول عمر سیارکها، در ابتدا لازم است دربارهی زمان و چگونگی شکلگیری آنها بدانید. سیارکهای منظومهی شمسی از قرص پیشسیارهای به وجود آمدند. این قرص از مجموعهای متراکم از غبار و مواد سنگی تشکیل شده بود که در حدود ۴٫۵ میلیارد سال قبل در اطراف خورشیدمان میچرخید.
طول عمر برخی سیارکها به طول عمر منظومه شمسی میرسد
آن غبار بهتدریج شروع به انعقاد کرد و درگذر زمان، تودههای مواد، مواد بیشتری را جذب و با یکدیگر برخورد کردند و به هم چسبیدند. برخی از آنها به شکل سیارههای کاملی مثل زمین درآمدند و برخی دیگر به قمرها، دنبالهدارها و سیارکها تبدیل شدند.
امروزه اغلب سیارکهای منظومهی شمسی در کمربند سیارکی قرار دارند که بین مریخ و مشتری کشیده شده است. البته برخی از آنها گاهی از کمربند دفع میشوند و به نزدیکی زمین میرسند. بزرگترین سیارکهای بکر و دستنخورده با طول عمر ۴٫۵ میلیارد سال، تقریبا هم سن منظومهی شمسی هستند؛ اما برخی سیارکهای جوانتر، از تجزیه و فروپاشی اجرام بزرگتر به وجود آمدهاند.
سیارکها چگونه میمیرند؟
سیارکها معمولا به چند روش متفاوت تجزیه و درنهایت نابود میشوند. یکی از این روشها چرخیدن است. این اجرام معمولا شکلهای نامنظمی دارند، در حالی که سیارهها از گرانش کافی برای رسیدن به شکل کروی برخوردارند. اگر سیارکها پس از برخوردها یا قرارگیری درمعرض فشار تابش خورشیدی شروع به چرخش کنند، نیروی واردآمده بهآنها میتواند تکههایی از سیارک را به فضا بفرستد. در نهایت سیارک به دلیل تفاوت اندک گشتاور از هم میپاشد.
سیارکها همچنین ممکن است بر اثر فشار گرمایی دچار فروپاشی شوند. این اتفاق زمانی رخ میدهد که مواد سیارکها به مدت میلیونها سال بر اثر گرمایش خورشید، منبسط و منقبض شوند. در سناریوی دیگر ممکن است به دلیل گرمایش ستارهی مجاور، یخ داخل سیارکها به صورت ناگهانی به گاز تبدیل و به همین دلیل سیارک دچار فروپاشی و شکست شود.
سیارکها معمولا بر اثر گرما و برخورد با اجرام دیگر، نابود میشوند
گاهی سیارکها بر اثر برخورد با دیگر اجرام سنگی از هم میپاشند. این فرآیند به بازی بیلیارد کیهانی شباهت دارد. بر اساس احتمال شکست، جسمی یک کیلومتری میتواند نزدیک به ۴۴۰ میلیون سال و جرمی ۱۰ کیلومتری میتواند تا ۴ میلیارد سال در کمربند سیارکی دوام بیاورد.
دانشمندان هنوز به دنبال حل معمای بیشترین طول عمر سیارکها هستند اما برخی از آنها احتمالا به اندازهی سیارههای سنگی داخلی منظومهی شمسی، یعنی درحدود ۸ تا ۱۰ میلیارد سال دوام میآورند. پس از این بازه، خورشید متورم میشود و همسایههایش به ویژه سیارهها و سیارکها را خواهد بلعید.
آخرین ویرایش:
نام موضوع : سیارکها چقدر عمر میکنند؟
دسته : نجوم و ستارهشناسی
