در دست اقدام رمان ماهی میان توفان| دردانه

نام اثر: ماهی میان توفان
نویسنده: دردانه
ژانر: تراژدی، تاریخی
ناظر: @دنیا شجری بخشایش

خلاصه: دختری که سرنوشت خود را فدای شرافت و آبروی ایلی و خانوادگی کرده، از تمایلات قلبی‌اش برای خاطر عزیزانش گذشته و قدم در سرنوشتی نامعلوم می‌گذارد. او نه سرکش است که نامش در میان قصه‌های دیگران بماند، نه خوشبخت که آرامش سهم سرنوشت او باشد. او فقط دختریست مطیع که در پهنه‌ی تاریخ خانوادگی محکوم به فراموش شدن میشود.

مقدمه:
سال‌های زیادی پیش از این، دخترانی بودند که خواسته یا ناخواسته جورکش آبرو، شرافت و بزرگی خانواده و ایل خود شده و با پذیرش سختی‌ها برای خود، تبدیل به سرگذشت‌های گم‌شده در خاطرات شدند. آن‌ها خود را فدای دیگران کرده و دیگران آن‌ها را به فراموشی سپردند، آن‌چنان‌که گویا هرگز از ابتدا وجود نداشته‌اند.
این داستان ادای دینی‌ست به دخترانی که با متانت سرنوشت سخت را بر خود گرفتند تا سرنوشت بر عزیزانشان سخت نگیرد و مزدشان نیز فراموشی از حافظه‌ی جمعی شد.

 

[Romanik Bot]

نویسنده‌ی عزیز، ضمن خوش‌آمدگویی و سپاس از انتخاب انجمن رمانیک را برای انتشار رمان خود؛
خواهشمندیم قبل از تایپ رمان خود، قوانین زیر را با دقت مطالعه کنید.
قوانین تایپ رمان

اگر سوالی دارید میتوانید بعد از خواندن قوانین در زیر سوالتون رو مطرح کنید.
بخش پرسش سوال‌ها

قبل از درخواست جلد، قوانین زیر را مطالعه کنید.
قوانین درخواست جلد

برای درخواست نقد، با توجه به قوانین در تاپیک زیر اعلام آمادگی کنید.
درخواست منتقد

برای رمان شما می‌بایست پس از اتمام اثرتون درخواست رصد اثرتان را دهید تا ممنوعات اثرتون بررسی بشه، برای درخواست از طریق لینک زیر اقدام کنید.
درخواست رصد


جهت درخواست صوتی شدن آثار خود می‌‌توانید در تالار مربوطه، درخواست دهید.
درخواست صوتی شدن رمان

و پس از پایان یافتن رمان، در تاپیک زیر با توجه به قوانین اعلام نمایید.
تاپیک اعلام پایان رمان

|کادر مدیریت رمانیک|​

 

[دردانه]

شِروان بار و بنه قاطر را زمین گذاشت و درحالی‌ که با یک دست کلاه نمدی‌اش را برمی‌داشت، با دیگری چنگی در موهای جوگندمی ع×ر×ق کرده‌اش کشید و به مردی که خم شده از روی جوال* درحال وارسی کشک‌ها بود گفت:
- مَشتی تازه‌س، خیالت راحت!
مرد درشت‌هیکل راست ایستاد و کشکی را که در دست داشت به دندان کشید.
- می‌دونم شِروان! روغن هم آوردی؟
شِروان روغن‌دان فلزی را از تای دیگر جوال بیرون کشید.
- ها که آوردم... .
به دنبال روغن‌دان، خیک* چرمی کوچکی را بیرون کشید.
- کره هم هست.
مرد سری به رضایت تکان داد و گفت:
- دیگه چی داری؟
- زیر کشک‌ها، پنیر هست، یه کوزه ماست هم فقط سوغات خودت آوردم... .
به پسر جوانی که دورتر کنار دو الاغ با بارشان ایستاده بود اشاره کرد.
- دوتا بار هم پشم برات آوردم، با سه تا جوجه‌خروس که برام خصی* کنی.
چشمان مرد برق زد و گفت:
- باشه برات خصی می‌کنم، جای مزدش هم بعداً که اومدی ببری از همون آلبالو خشکایی که پارسال آوردی برام بیار زنم خیلی خوشش اومد.
شروان خنده‌ای کرد.
- از اونا از سرحد بازهم آوردم برات، تِنگ همین جوال گذاشتم خیالت تخت!
- احسنت به مرامت شروان! معامله‌گر به خوبی تو کم پیدا میشه، لازم نیست چیزی رو چک کنم، همه رو بیارین داخل دکون اونجا خالیشون می‌کنم.
شِروان برگشت تا به پسرش امر بردن وسایل را بدهد که متوجه شد چشمان پسر جوانش پی دو دختری را گرفته که پارچه‌های مقابل مغازه را زیر و رو می‌کنند.
- لطفعلی... ! حواست کجاست؟ بیا اینا رو برای مش‌تیمور ببر داخل!
لطفعلی سریع «چشم»ی گفت و جلو آمد. یک تای جوال را بلند کرد تا داخل مغازه‌ی مش‌تیمور ببرد، اما تمام حواسش پی دو دختری بود که سر در گریبان همدیگر ریز می‌خندیدند.
مش‌تیمور که متوجه امر بود رو به دخترها کرد.
- چی رو زیر و رو می‌کنین؟ همش همینه!
یکی از دخترها با ناز پارچه‌ای را بلند کرد و گفت:
- مَشتی سرخابی اینو نداری؟
- نه! گفتم که همیناس.
- این رنگی دوست ندارم.
مش تیمور رو برگرداند و همراه شروان به درون مغازه رفت.
لطفعلی از مغازه بیرون آمد، گرچه تمام نگاهش روی دخترها بود، البته بیشتر محو چشمان قهوه‌ای و موهای خرمایی مواج دختری بود که با ناز می‌خندید و چال گونه و دندان‌های سفیدش را به نمایش می‌گذاشت؛ همان دختری که پارچه باب میلش نبود. دختر نیم‌نگاهی به پسر زاغ و مو بور که مشتاقانه چشم به او دوخته بود، انداخت. چیزی به دختر همراهش گفت و رو برگرداند که برود، اما قبل از رفتن رو به لطفعلی که در حال بلند کردن جوال دیگر بود کرد، چشمکی زد و لبخند ملیحی را ضمیمه‌ی آن ساخت. لبخندی که دل بخت‌ برگشته‌ی جوان را تاراند و باعث شد لطفعلی همان‌طور خمیده و خشک شده رفتن دو دختر را تماشا کند. دخترها از پیچ کوچه که پیچیدند، لطفعلی با ذوق لبخندی زد، جوال را بلند کرده و داخل مغازه برد.
مَش‌تیمور و شروان در حال چک و چونه برای تامین مایحتاج شروان و حساب اجناس او بودند. شروان باید از فروش اجناسش نیازهای خانه را تهیه می‌کرد. تلاشش این بود که چیزی هم آخر کار دستش را بگیرد. اما لطفعلی در این احوالات نبود، او ثانیه‌ای قبل دل و عقلش را از کف داده بود. رو به مَش‌تیمور کرد.
- مَشتی این دختر چارقد قرمز کی بود؟
شروان با شنیدن این حرف چشمان همرنگ پسرش را گرد کرد، با تندی برگشت و پس‌گردنی محکمی نثار پسر کرد.
- خجالت بکش پسره‌ی چشم دریده! تو رو چه به اسم و رسم دختر مردم؟
پس‌گردنی دوم را به لطفعلی که فقط سرش را کج کرده بود زد و گفت:
- برو پشم‌ها رو بیار داخل!
لطفعلی که بی‌حرف فقط کمی از خود در برابر ضربات پدر دفاع کرده بود، سریع بیرون جهید.
شروان زیر لب غرید:
- امان از این بی‌چشم و رویی!
- حاجی ولش کن! جوونه! حواسم بود رفته بود توی نخ دختر علیقلی‌... می‌شناسیش که... مردک زیاده‌خواه تازه به دوران رسیده، تازگی‌ها جلوی اسمش خان گذاشته، از بس کلاه این و اونو برداشته وضعش خوب شده الان به همه گفته بهم بگین علیقلی‌خان!
لطفعلی با جوال پشم به پشت وارد شد و گفت:
- مشتی اسم این دختر علیقلی‌خان چیه؟
شروان برگشت تا ضربه‌ای دیگر نثار لطفعلی بی‌حیا کند، اما لطفعلی زودتر جنبید، جوال پشم را زمین گذاشت و بیرون دوید.
شروان «لااله‌الا‌الله»ی گفت و مش‌تیمور خندید. شروان رو به مش‌تیمور کرد.
- مشتی شرمندتم! این‌ نااهلو ول کن بیا به حساب و کتاب خودمون برسیم.
- تو بگو‌ چیا می‌خوای، من از حسابت کم می‌کنم.
تا شروان روی چهارپایه چوبی نشست و خواست لب باز کند و احتیاجاتش را به زبان بیاورد، لطفعلی با جوال دیگر برگشت، به زمین گذاشت و با اشاره از مش‌تیمور خواست، آمار دختر را به او بدهد.
مش‌تیمور رو به او‌ که پشت سر پدرش ایستاده بود کرد.
- اسمش گلرخه، ولی پی این دخترو نگیر! لقمه‌ی دهنت نیست، علیقلی بهت دختر نمیده، فراموشش کن!
شروان با تندی برخاست و درحالی‌ که به طرف لطفعلی هجوم می‌برد گفت:
- چه وقت زن گرفتنته، کره‌خر!
لطفعلی با سرعت از مغازه بیرون جهید تا هدف خشم پدرش قرار نگیرد و دورتر روی سنگی که کنار میدان روستا بود نشست. زیر لب با لذت «گلرخ» را زمزمه کرد و به راه رفته‌ی گلرخ چشم دوخت. نامش هم مثل خودش زیبا بود.


*جوال: کیسه‌ای بافته شده از نخ، شبیه به خورجین و بزرگ‌تر از آن برای قرار دادن روی چارپایان و حمل بار.
*خیک: مشک کوچک، از پوست بز و گوسفند ساخته شده و در اندازه‌های کوچک برای نگهداری روغن، کره و پنیر کاربرد داشته است.
*خصی: اخته، در گذشته برخی از جوجه‌خروس‌ها را اخته می‌کردند تا این جوجه‌ها با بزرگ شدن بسیار چاق شده و گوشت لذیدی پیدا کنند.

 

[دردانه]

***
در حاشیه‌ی جنوبی دامنه‌های زاگرس، جایی که در نیمه آبان‌ماه، هوا به لطافت بهار رسیده و اثری از گرما و سرما دیده نمی‌شود، در پهنه‌ای از دامنه‌های سرسبز کوه‌های سر به فلک کشیده‌ی زاگرس، جابه‌جای کوهستان و دشت‌های میانش با چادرهای سیاه طایفه‌ی صمصام‌خان نگین‌کاری شده و صدای گوسفندان و شیهه‌ی اسبان و پارس سگان در کنار نوای جنب و جوش مردان و زنان ایل نوای سکوت کوهستان را شکسته بود. چرا که کوچ پاییزه به سرانجام رسیده و ایل زندگی را چون هرسال در آستانه‌ی فصل سرما به تن این کوهستان گرمسیری بخشیده بود.
خانوارهای طایفه‌ از همان وقتی که خان با شروع سرما آغاز کوچ را اعلام کرد، چون هرسال بار و بنه خود را جمع و ییلاق سرحدی را به هدف قشلاق گرمسیری ترک کرده و بعد از یک ماه و نیم کوچ در مسیری طولانی و سخت؛ و گذران ماجراهای بسیار از سر، همگی به یورد*های سال گذشته خود رسیده و چادرهای زندگی خود را برپا کرده بودند؛ جز یک خانواده که در پایین‌ترین جای کوه سکنا داشت و هنوز نرسیده بودند تا چند ماه سرد آینده‌ را در گرمای گرمسیر بگذرانند.
قشلاق طایفه‌ی صمصام‌خان دامنه‌ی کم‌شیب کوهی را شامل می‌شد که از پایین‌ترین نقطه تا بالاترین نقطه‌اش یک ساعت پیاده طی طریق داشت. خانوارها در هر کجا که کم شدن شیب دامنه اجازه برپایی سیاه‌چادر را می‌داد، ساکن شده بودند. در بالاترین نقطه‌ی کوه در دشت تقریباً مسطحی که در قله‌ی کوه واقع بود، سیاه‌چادر بزرگ صمصام‌خان با چادرهای خدم و حشم اطراف آن برپا شده بود.
در لبه‌ی آن دشت کوچک قله‌ی کوه، شِرخان ایستاده و با چشمان تیزبینش در حال رصد جاده‌ی مالرو پایین کوه بود که از کمرکش کوه‌ها می‌گذشت. نگاهش قفل صخره‌ی بزرگی بود که از پس آن ابتدای جاده مشخص می‌شد، جاده‌ای که تنها راه دسترسی به کوهستان قشلاقی آن‌ها بود. او منتظر بود تا اثری از خانواده‌ی برادرش را ببیند که از سالم رسیدنشان به قشلاق مطمئن شود. عادت هرساله‌ی برادرش شِروان همین بود، او از همان زمان که از خان طایفه جدا شد، هرساله بعد از همه کوچ را شروع کرده و بعد از همه به قشلاق می‌رسید. برخلاف شِرخان که به‌خاطر ملازم خان بودن اول از همه کوچ را همراه خانواده‌ی خان آغاز کرده و با او به‌عنوان اولین‌ها وارد ییلاق و قشلاق می‌شد.
شروان و شرخان هر دو در یک روز و از یک مادر زاده شده بودند و در ظاهر شبیه‌ترین‌ها به هم بودند اما در رفتار و کردار شباهتی به یکدیگر نداشتند. گرچه این سرنوشت تا چندین سال پیش آن‌ها را کنار هم دیده بود ولی اکنون سال‌ها بود که دیگر این دو با همه‌ی برادری در کنار هم در خدمت خان نبودند. هر دو هنوز برادر و پشتیبان و یاور و غمخوار هم بودند اما بعد از تصمیم شروان دیگر جز در شب‌نشینی‌ها زمان وقت‌گذارنی باهم را نیافته بودند.
شِرخان دقایقی کوچک‌تر از برادر بود، هنوز در خدمت خان کار می‌کرد و تفنگچی و‌ مشاور معتمد صمصام‌خان محسوب می‌شد اما شِروان که بزرگ‌تر بود، سال‌ها پیش، از همان زمانِ ضرغام‌خان، پدر صمصام‌خان عطای خدمت به خان را به لقایش بخشیده و تفنگ را کنار گذاشته و برای گذران زندگی به چوپانی و معامله با دهاتی‌ها روی آورده و حتی بعد از فوت ضرغام‌خان، اصرارهای پسرش را برای همراهی مجدد نپذیرفته بود.
شرخان همان‌طور که چشم به راه مالرو دوخته بود به زمانی فکر می‌کرد که هر دو در جوانی در خدمت ضرغام‌خان اسب می‌تاختند و تفنگ می‌چکاندند و آنقدر در بین طوایف معروف شده بودند که به آن‌ها لقب شیرهای ضرغام‌خان داده و همه شِربرادران را می‌شناختند که در هر نزاع و نبردی پیش‌قراول تفنگچی‌های ضرغام‌خان پیش می‌تاختند و حتی پرندگان نیز توان گریز از تیر تفنگ آن‌ها را نداشت. روزگار خوشی بود که آوازه‌ی دلاوریشان همه‌جا گسترده شده بود، اما‌ همه‌چیز با تغییر رویه‌ی شروان تمام شد. همان زمانی که او ناگاه دست از همه‌ی افتخاراتش به عنوان تفنگچی بودن کشید و گفت که دیگر جز برای شکار دست به تفنگ نخواهد برد و نمی‌خواهد دستش به خون کسی آلوده شود که تقاص آن را خانواده‌اش بپردازد. شروان از ضرغام‌خان جدا شد و بعدها اصرار پسرش صمصام‌خان را نیز برای همراهی نپذیرفت و گفت که با زندگی چوپانی خوش است. از همان زمان این دو برادر از هم جدا شدند. شرخان در خدمت خان ماند و اکنون هم می‌خواست پسرانش را به خدمت خان دربیاورد ولی شروان از خان دوری گزید و تک پسرش لطفعلی را با تمام علاقه‌اش به تفنگچی شدن از این کار بازداشت.

*یورد: به زمین یا سرزمینی گفته می‌شود که یک خانوار یا طایفه در آن چادر برپا می کند و معمولا این یوردها در قشلاق و ییلاق ثابت بوده و به نام آن خانواده یا طایفه شناخته می‌شود.

 

[دردانه]

شرخان همین که اسب شروان را رویت کرد و پشت سرش بزهای پیش‌قراول گله‌ی او را دید که از پس صخره بزرگ بیرون آمدند، نفسی از آسودگی کشید که برادر به سلامت به قشلاق رسیده، پس از لبه‌ی دشت به عقب برگشت و تا سیاه‌چادر خانی پیش رفت.
صمصام‌خانِ جوان با آن سیبل‌های سیاه تاب داده که از دو طرف صورت کاملاً اصلاح شده‌ی او بیرون زده بود و اخم‌های میان ابروهایش که هیبت خانی او را تکمیل می‌کرد روی جایگاهی مقابل چادر که برایش فراهم کرده بودند به پشتی‌های دستبافت و بالش‌های مخمل تکیه زده و درحال کشیدن قلیان بود. با نزدیک شدن شرخان مکثی به کار خود داد و دود قلیان را از دهان بیرون داد و گفت:
- باز هم پی شروان بودی؟
شرخان سری به احترام خم کرد.
- بله خان! بالاخره رسید.
خان پک دیگری به قلیان زد.
- کس به لجبازی این برادرت ندیدم، پدرم ضرغام‌خان همیشه از شجاعت و کاربلدی اون می‌گفت، اما نصیبی از اون به من نرسید.
- عذرخواهم خان! شروان رو‌ ببخشید اخلاق بخصوصی داره.
- ایرادی نداره همه دیگه شروان رو شناختن.
خان کمی مکث کرد و با اخم بیشتری به شرخان که سرپا بود گفت:
- شنیدم برای شوهر دادن دخترش نظر دخترش رو شرط کرده بود؟
شرخان از اینکه خبط برادر به گوش خان هم رسیده بود، شرمنده‌تر شد و بیشتر سر به زیر انداخت. خان ادامه داد:
- شنیدم چندماه پیش تاری‌وردی برای پسرش واسطه فرستاده پیش شروان و اون هم تصمیم رو‌ گذاشته دست دخترش، دخترش هم گفته راه دور نمیره.
شرخان ناراحت از اینکه چه کسی اخبار برای خان آورده گفت:
- عذر تقصیر خان!
خان با همان اخم جواب داد:
- امیدوارم این رویه‌ی غلط برادرت به سنت بدل نشه، چرا که اگه قرار باشه دخترها به پدراشون امر کنن که کِی و به کی شوهر کنن که دیگه سنگ روی سنگ بند نمی‌شه.
- خیالتون تخت خان! هیچ مردی چنین کاری که شروان می‌کنه رو نمی‌پسنده. از قدیم، اختیار داره دختر پدر بوده. همیشه پدر امر کرده، دختر اطاعت؛ تا ابد هم همین می‌مونه، البته که بزرگ همه‌ی دخترای ایل شمایید.
بی‌بی‌نازخانم که ثانیه‌ای قبل از چادر بزرگ بیرون آمده بود کنار همسرش صمصام‌خان نشست. زن جوان و پرابهتی که هیچ کس در زیبایی و وقار به او نمی‌رسید. همان‌طور که به پشتی تکیه می‌زد گفت:
- شرخان! نگرانی به دلت نده، خان قبول دارن که تو و برادرت از هم سَوایید و لازم به عذرخواهی نیست.
و بعد با چشمان میشی‌رنگش از پس ابروهای کمانی همراه با لبخندی ملیح که روی لب‌های متقارنش نشسته بود به همسرش نگاه مهربانی انداخت و با ملایمتی در لحن گفت:
- مگه نه خان؟
صمصام‌خان که با همه‌ی ابهتش در برابر مهر این زن زیبا همیشه تسلیم بود، اخم‌های پیشانی‌اش را باز کرده و لبخندی به همسرش زد و گفت:
- حق با خانومه!
شرخان که هنوز چشم به زمین دوخته بود از این حمایت بی‌بی‌نازخانم لبخندی روی لبش آمد. خان قلیان را کنار گذاشت و رو به همسرش کرد گفت:
- ولی بانو باید کاری بشه تا به شروان گوشزد کنم از اینطور شوهردادن دختر دست بکشه.
بی‌بی‌نازخانم لبخندی دیگر به روی شوهرش زد.
- خان قصد کاری دارند؟
خان فنجان چایی را که چند لحظه پیش یکی از خدمه آورده بود برداشت. قندی را در دهان گذاشت و رو به شرخان گفت:
- شروان چند دختر داره؟
شرخان بلافاصله جواب داد:
- سه دختر خان...! بزرگ‌تر رو سال قبل شوهر داد، از آن کوچک‌تر همانی که تاری‌وردی برای پسرش خواست و نرفت رو هم کاغذش رو به اسم دومان پسر خواهرم نوشتن.

 

[دردانه]

خان که چای می‌خورد و به حرف‌های شرخان گوش می‌داد فنجان را در نعلبکی برگرداند و گفت:
- پس هنوز یه دختر توی خونه داره.
بعد رو به بی‌بی‌نازخانم کرد.
- بانو چطوره برای این یکی خودمان شوهر انتخاب کنیم و نگذاریم شروان انتخاب شوهرشو به دست خود دختر بده؟
بی‌بی‌نازخانم گفت:
- کسی رو در نظر دارید؟
خان کمی فکورانه سر تکان داد و نوک سیبیلش را بین دو انگشت چرخاند.
- اژدر پسر عیوض رو دیدم، موقع زن گرفتنشه، عیوض رو با پیغام خانی می‌فرستم پیش شروان بهش دختر بده.
قلب شرخان از این حرف تکان خورد و خواست حرفی به اعتراض بزند اما مگر در حضور خان می‌توانست چیزی بگوید؟ خان تصمیمش را عوض نمی‌کرد. نگرانی در تمام وجودش جریان یافت. چه می‌گفت تا خان از نظرش برگردد؟ از استرس لب‌هایش را به دندان گرفت چرا که خوب از دل‌دادگی افراسیاب پسر بزرگش به ماه‌نگار دختر کوچک برادر خبر داشت. دختری که خان می‌خواست او را پیشکش کس دیگری کند. دلش از ترس به غلیان افتاده بود که حرف بی‌بی‌نازخانم آبی شد بر آتش دلش.
- خان! عیوض توی سرحد قول دختر بایرام رو گرفته... برای تنبیه شروان فعلاً عجله نکنید دست نگه دارید، تازه ایل به گرمسیر اومده، خودم پرس و جو می‌کنم بهتون میگم پدر کدوم پسرو بفرستید برای دختر شروان.
صمصام‌خان کار را به عهده‌ی همسرش گذاشت و شرخان نفس راحتی کشید. همین روزها باید از همسرش ترلان می‌خواست به دیدار بی‌بی‌نازخانم بیاید و قصه‌ی دل‌دادگی افراسیاب را در میان بگذارد. اینطور بهتر هم بود؛ با حکم خان، شروان نمی‌توانست بهانه‌ی تفنگچی بودن افراسیاب را بیاورد و شرط کند که برای گرفتن ماه‌نگار، افراسیاب تفنگ خان را زمین بگذارد. تنها چیزی که تاکنون مانع شده بود شرخان با شروان حرف پسر و دخترشان را به میان بیاورد همین شرط بود که شروان برای خانواده‌اش گذاشته بود که کسی تفنگچی نشود و می‌ترسید افراسیاب به عشق ماه‌نگار دست از خدمت خان بکشد و گوش به فرمان عمو شود، چرا که دل‌دادگی‌اش آنقدر شدید بود که حتی شرخان هم بدون آنکه پسر به زبان بیاورد آن را فهمیده بود و می‌توانست پسرش را از خدمت به خان باز دارد. خدمتی که آرزوی‌ شرخان برای هر سه پسرش بود. اکنون با حکم خان، شروان دیگر نمی‌توانست نه در کار افراسیاب بیاورد و دخترش را به پسر برادر بدون هیچ پیش‌شرطی می‌داد.
صدای اجازه خواستن افراسیاب از خان، شرخان را به خود آورد. خان نگاهی به افراسیاب که اسبش را زین کرده و کمی دورتر به همراه اسب خودش آماده کرده بود انداخت.
- حاضری افرا؟
- بله خان! بفرمایید!
شرخان نگاه پر تحسینش را به قامت رشید پسر داد. پسری که در سوارکاری و تیراندازی زبانزد پسران ایل بود و او را یاد جوانی‌اش می‌انداخت. زمانی که با برادرش یکه‌تاز همه‌ی میادین بودند. البته هنر افراسیاب در همین خلاصه نمی‌شد و علاوه بر آن‌ها صدای خوشی هم داشت. حتی مورد توجه خان هم قرار گرفته بود. آوازهای افراسیاب روح‌بخش شب‌نشینی‌ها بود. او به داشتن پسری چون افراسیاب افتخار می‌کرد و خوشحال بود که جوان رشیدش به این حد از کمال رسیده که خان او را امین خود ساخته بود و تنها آرزویش این بود که ماه‌نگار دختر برادر را که در زیبایی خود فراتر از بقیه دختران ایل بود را نصیب پسرش کند، تا جمال او کنار کمال پسرش بهترین‌ها را رقم بزند.
خان ایستاد و همسرش هم به همراهش بلند شد.
- کجا به سلامتی خان؟
صمصام‌خان لباسش را مرتب کرد و کلاهش را که هنگام نشستن کنارش گذاشته بود برداشت و برسرگذاشت.
- برای بررسی مرتع پایین رود میرم، تا شب برمی‌گردم.
به طرف افراسیاب که افسار اسب سیاه چارقلم سفیدش را گرفته بود رفت. سوار اسب شد و به شرخان گفت:
- تا شب همین‌جا بمون... وقتی برگشتم می‌تونی بری.
شرخان کمی بیشتر سر خم کرد.
- چشم خان! امر امر شماست.

 

[دردانه]

***
شروان از اسب پیاده شد. نگاهی به یورد هرسالش انداخت، آماده‌سازی زیادی لازم نداشت و می‌شد همین الان چادر را برپا کرد. با فریاد، چوپانش کَرم را صدا زد.
- آهای کرم! دست بجنبون شب شد.
کرم نگاهی به آسمان که هیچ اثری از غروب نداشت و خورشید گرمایش را به پس کله‌ی همه می‌زد کرد و گفت:
- چشم! عجول نباش شروان! آدم زیاده زود همه‌ی کارها انجام میشه.
حق با کرم بود. همین که اسب شروان که طلایه‌دار خانواده‌اش بود را بقیه طایفه دیده بودند، از هر طرف به کمک او و خانواده‌اش برای برپایی چادر شتافته بودند. اسفندیار پسر دوم شرخان از چادر نزدیک‌تر و دومان پسر شاه‌شرف خواهرشان از چادر دورتر و حتی نگار دختر عروس شده‌اش با آن شکم برآمده و ارسلان شوهرش نیز خود را به یاری رسانده بودند.
آغجه‌گول* همسر شروان و دو دختر دیگرش گل‌نگار و ماه‌نگار در حال پایین گذاشتن جوال‌ها و بارها از روی الاغ‌ها و استر‌ها بودند که چشمشان به نگار افتاد. ذوق‌زده کارها را رها کردند و نزد او شتافتند. هم را بغل کرده و احوال همدیگر را پرسیدند. لطفعلی که در تلاش بود قاش* را سروسامان دهد تا ایلدیریم پسر کرم گله را در آن جا دهد و برای برداشتن ابزاری به طرف بارها آمده بود به جمع آن‌ها نگاهی کرد و خندان گفت:
- نگار! اومدی کمک، ولی اگه نمیومدی زودتر کار تموم می‌شد.
نگار از آغوش خواهرانش جدا شد و رو به لطفعلی کرد.
- قارداش‌*جان! احوال تو چطوره؟
لطفعلی چیزی را که می‌خواست از تای خورجین قاطری برداشت و گفت:
- خوب نگارجان! خوب!
بعد درحالی که دستش را برای او بلند می‌کرد به طرف قاش که دورتر از مکان چادرها بود و ایلدیریم با گله منتظر برگشتنش، رفت تا کار قاش که محل شب‌خوابی گله بود را تمام کند. با تمام شدن کارش، به کمک شروان و بقیه که در حال برپایی چادر بودند شتافت.
هرکس یک طرف کار را در دست گرفته بود تا زودتر همه‌چیز انجام شود. گل‌نگار همان‌طور که بار چهارپاها را پایین می‌گذاشت، نگاهی به دومان انداخت که نیمی از توجهش معطوف کار بود و نیم دیگرش معطوف یار. دومان با دیدن توجه گل‌نگار لبخند زد و گل‌نگار هم زود شرمگین نگاه گرفت و خود را مشغول نشان داد. دومان چادر آشپزخانه‌ را از روی استر پایین آورد و از قصد نزدیک گل‌نگار زمین گذاشت و گرچه غنجی از دیدن یار در دلش می‌رفت ولی چهره‌اش را خونسرد نشان داد و خطاب به گل‌نگار که درحال جابه‌جایی دیگ و دیگچه بود گفت:
- همین‌جا بزنم زمین؟
گل‌نگار با حجب و حیا آرام گفت:
- بله، دستتون درد نکنه.
لطفعلی همان‌طور که مشغول بیرون آوردن میخ‌های چادر بود، متوجه نگاه‌های زیرچشمی دومان به خواهرش شد، اما خود را به نفهمی زد و برای برپایی چادر به کمک دومان شتافت، چرا که حال دومان را خوب می‌فهمید. خود نیز دلداری داشت که یک سال بود او را ندیده و بی‌صبرانه منتظر فردا بود تا غبار کوچ‌ از تن شسته و با پیش‌کشی به روستای دلدار برود و به علیقلی‌خان نشان دهد که از عهده‌ی شرط او برآمده و اکنون از خود مال و گله دارد تا او هم اجازه‌ی پایان هجران را به او و گلرخ دهد. شاید اگر پدرش راضی می‌شد او تفنگچی خان شود همان سال قبل گلرخ به همسری او درآمده و امسال او داشت چادر خود را برپا می‌کرد؛ اما در برابر حرف پدر چه مخالفتی می‌توانست انجام دهد وقتی که محکم گفته بود حق ندارد جز برای شکار بز و کل و آهو تفنگ دست بگیرد. علیقلی‌خان برای دادن دخترش به او شرط مال از خود گذاشته بود و پدر هم بعد از آن گفته بود اگر تا زمانی که سال بعد به گرمسیر برمی‌گردند را تمام‌وقت کنار گله سر کند و حتی برای خواب و استراحت هم به داخل چادر اصلی نیاید و چون چوپان برای شروان کار کند، به او از خود مال می‌دهد و این شده بود که لطفعلی که در نظر بقیه تک‌پسر نازپرورده‌ی شروان بود علی‌رغم میل مادرش، به عشق رسیدن به گلرخ، ماه‌های زیادی را در سرما و گرما در کنار گله زندگی کرده و چوپانی آموخته بود. شب‌ها کشیک گله را کشیده و روزها کرم چوپان و پسرش را در بردن گله از این مرتع به آن مرتع یاری کرده و تمام چم و خم چوپانی را یاد گرفته بود و اکنون دیگر چوپان ماهری شده بود.

*آغجه‌گول: گُل سفید
*قاش: محل نگهداری گله
*قارداش: برادر

 

[دردانه]

شب گذشته در اتراق‌گاه میانه‌ راه، هنگامی که همگی دور اجاق جمع شده بودند تا کمی خستگی از تن بزدایند، پدر به لطفعلی گفته بود که پای قرارش است و چون او لیاقت خود را نشان داده تعدادی بز و گوسفند به او می‌دهد که مال خودش شود و صبح قبل از حرکت از اتراق‌گاه، گله‌ی او را جدا کرده و به او داده بود و گفته بود از امروز که به قشلاق گرمسیر می‌رسند می‌تواند دیگر برای زندگی به کنار خانواده خود برگردد. به همین دلیل لطفعلی از دیشب در آسمان‌ها سیر می‌کرد، چرا که برایش این معنی را می‌داد که تا چند وقت دیگر دست گلرخ را به عنوان همسر می‌گرفت و به سر زندگی خودش می‌رفت.
لطفعلی در افکار خوش غرق شد و از دومان غافل گشت که در زمان کار حواسش در پی چشمان سبزرنگ گل‌نگار بود و با یکدیگر پیام‌های نهانی رد و بدل می‌کردند و لبخند می‌زدند. اما آغجه‌گول که متوجه وضع بود با تشر گل‌نگار را صدا زد. گل‌نگار سراسیمه به طرف مادر برگشت.
- بله آنا؟
آغجه‌گول با اخم‌هایی که به دختر یادآوری می‌کرد خطایش را دیده و متوجه شده گفت:
- اینجا کار زیادی دیگه نمونده، برای بقیه من و نگار هستیم با سمنبر برو کمک ماه‌جان!
گل‌نگار «چشم»ی گفت. دستانش را شست، دیگچه‌ای را برداشت و سمنبر دختر چوپانشان را که دورتر مشغول بود، صدا کرد و خواست به کمکش برای شیردوشی برود و خود به طرف قاش رفت. قبل از او سهراب پسر نوجوان عمویش با ایلدیریم از گله آن‌هایی را که شیرده بودند جدا کرده و مارال دخترعمویش همراه ماه‌نگار خواهرش مشغول شیردوشی شده بودند. مشخصاً بسیاری از کارها انجام شده بود که دخترها به امر مادر به چنین کاری دست زده بودند. سهراب بزی را برای شیردوشی نزدیک ماه‌نگار نگه داشته بود و او مشغول شیردوشیدن بود اما مارال بی هیچ کاری کنار گوش ماه‌نگار با لوندی مشغول بردن دل دخترعمویش برای برادرش بود؛ گرچه خوب می‌دانست دل دخترعمو در همان ییلاق سرحد برای برادرش رفته و‌ او با حرف‌هایش فقط قصد آتش زدن به دل مهجور او‌یی را داشت که از ابتدای کوچ پسرعمو را ندیده بود.
- ماه‌جان! می‌دونی افرا شده آدم نزدیک خان؟ آقام می‌گفت خان هرجایی بره، افرا رو همراه می‌بره، حالا هم حتماً همراه خان رفته جایی وگرنه می‌دونست رسیدید خودشو می‌رسوند، فردا همین که خواستی بری آب بیاری خبر بده به افرا بگم، از دیروز افرا با خان بوده، فردا حتما خان بهش مرخصی میده.
سمنبر و گل‌نگار رسیده و با فاصله کمی از آن دو مشغول شدند. ماه‌نگار هیس محکمی به مارال گفت و با چشم به گل‌نگار اشاره کرد تا بلکه لب بگزد. چرا که اگر باد این خطای بزرگ ماه‌نگار و افرا را به گوش بزرگ‌ترها می‌رساند که با هم قول و‌ قرار می‌گذارند سر هر دو روی سینه‌هایشان بود. دختر و پسر را چه به پیغام و پسغام فرستادن برای هم؟ قول و قرار پنهانی که دیگر گناه نابخشودنی بود. ماه‌نگار می‌ترسید خبر قرار پنهانی‌شان به گوش گل‌نگار برسد؛ اما‌ مارال متوجه نبود.
- افرا گفته همین که رسیدید بهت بگم قرار باشه کنار سنگ بزرگ رودخونه توی بیشه‌زار.
ماه‌نگار همان‌طور که مشغول شیردوشی بود آرام گفت:
- مارال! جان خودت دست بردار! نمی‌ترسی این حرف‌ها به گوش آقاجانت و آقاجانم برسه؟ اگه آقاجانم بفهمه افرا برام پیغام قرار پنهونی میده، دیگه وساطت خان هم کارساز نمی‌شه.
- نترس! من و افرا حواسمون هست نمی‌ذاریم کسی بفهمه، افرا میگه همین که گل‌جان رفت به آقاجانم میگه که بشینه خونه‌تون.

 

[دردانه]

ماه‌نگار دوباره هیس محکمی گفت و بز را رها کرد تا سهراب بز دیگری را پیش بیاورد، در دلش از این حرف مارال قنداب راه افتاده بود اما در کنار آن دلهره‌ی این را داشت که گل‌نگار بویی از حرف‌های او و مارال ببرد، گرچه ترسش بی‌دلیل بود، چرا که گل‌نگار هیچ حواسش پی خواهر و‌ مارال نبود و تمام حواسش را پسرعمه‌ی نامزدش گرفته بود که با بقیه مشغول رتق و فتق امور بودند. کار شیردوشی که تمام شد، دخترها تغارهای شیر را به کمر زده و تا کنار اجاق آوردند. آغجه‌گول باز متوجه نگاه‌های زیرچشمی دخترش با دومان شد که مشغول کوباندن میخ‌های سیاه‌چادر اصلی بود. برای اینکه گل‌نگار را از دومان فاصله دهد، به او تشر زد.
- گل‌جان چرا فس‌فس می‌کنی؟ اجاقو روشن کن شیرها رو بجوشون، برای شب شیربرنج بذار، مردا گرسنه نمونن، هرچی هم موند مایه بنداز فردا صبح ماست باشه. ماه‌جان تو هم برو داخل چادرو درست کن. ماه‌نگار و‌ مارال به طرف سیاه‌چادر برپا شده رفتند و گل‌نگار‌ هیزم درون اجاق روی زغال‌های آخته‌ایی که همان اول کار سهراب از اجاق خانه‌ی خود برایشان آورده بود ریخت و کنار اجاق نشست. دو طرف دامن‌های چین‌دارش را به عقب جمع کرد و دو طرف انتهای پیراهنش را که در هنگام ایستادن تا روی پاهایش می‌آمد را در دست گرفت و با حرکات رفت و برگشت به آتش زغال‌ها گر داد تا هیزم‌ها کاملاً آتش گرفتند. گل‌نگار سه‌پایه‌ی فلزی را روی اجاق گذاشت و غازان* مسی را روی سه پایه قرار داد. سمنبر چارقد توری را روی دهانه‌ی غازان پهن کرد و از اطراف آن را گرفت و‌ گل‌نگار تغارهای شیر را بلند کرد و شیرها از روی توری به درون غازان ریخت تا ناخالصی‌های شیر گرفته شود. در انتها سمنبر توری را برداشت و گل‌نگار کفگیر فلزی‌اش را درون شیر گذاشت.
ماه‌نگار و مارال درون سیاه‌چادر رفته و مشغول جابه‌جایی خوابگاه‌*ها و‌ چیدن اثاثیه و رختخواب‌ها درون چادر در جای خود بودند، اما حرف‌های آهسته‌ی مارال از فضایل برادرش تمامی نداشت و ماه‌نگار هم سعی می‌کرد فقط شنونده باشد تا این مدت فراق را فراموش کند.
با نزدیک شدن غروب، کارهای دیگر تمام شده بود. آغجه‌گول فانوس‌ها را تک‌تک روشن کرد و به دخترها تشر زد.
- دخترها! زود باشید که الان مردها صداشون درمیاد چای و غذا آماده کنید که همه خسته و گرسنه‌ان. سمنبر قلیان تو چاق کن.
کارها تقریباً تمام شده بود. مردها دور اجاق اصلی نشسته و ماه‌نگار برای درست کردن چای کتری را تا کنار مشک‌های آب برد و با دست زدن روی آن‌ها فهمید اکثرشان خالی شده.
مارال کنار گوشش گفت:
- این هم بهانه‌ی رفتن سر وعده‌ی افرا.
ماه‌نگار ترسیده هیس گفت و برگشت تا ببیند کسی این حرف را شنیده یا نه؟ مادر طرف سیاه‌چادر بود، نگار با ارسلان حرف می‌زد و گل‌نگار سر دیگ غذا منتظر بود.
مارال که کلاً سر نترسی داشت گفت:
- چرا اینقدر ترسویی؟ من خودم حواسم هست کسی نفهمه.
- مارال! آخرش تو منو بدبخت می‌کنی، می‌دونی همین چند ساعتی که دیدمت چقدر با حرفات بند دلمو پاره کردی؟
مارال خندید.
- قارداش من ارزششو داره بند دلت پاره بشه، اون خیلی خاطرتو می‌خواد.

*غازان: دیگ بزرگ.
*خوابگاه: دستبافته‌ای به شکل مکعب مستطیل، با اطراف چرم‌دوزی شده، دسته چرم دارد و تسمه‌های چرمی برای باز و بستن دهانه‌ی آن نیز به آن وصل می‌کنند و از آن برای نگهداری وسایل درون چادر استفاده میکنند

 

[دردانه]

ماه‌نگار از این حرف خنده پرذوقی کرد و چشمان سیاهش درخشید. کتری را پر آب کرد و بلند شد تا کنار اجاق ببرد. مارال نگاهش را به ماه‌نگار دوخت. او حق را به افراسیاب می‌داد که دل به این دخترعموی زیبایش ببندد، چرا که ماه‌نگار چون مادرش آغجه‌گول همتایی در طایفه نداشتند. در طایفه‌ای که همگی چشمان روشن از سبز تا عسلی و موهای قهوه‌ای روشن و چهره‌ای گندمگون داشتند، فقط ماه‌نگار و‌ مادرش بودند که موها و چشمانی به سیاهی شب و پوستی به سفیدی ماه درخشان داشتند.
آغجه‌گول از این طایفه نبود. دختر زیبایی از طایفه‌ی دیگر بود که شروان به مثال پسرش دل در گرویش بست و ضرغام‌خان به جای پدر درگذشته‌اش برایش پدری کرد و آن‌ها نیز به اعتبار خان که شروان تفنگچی او‌ بود به او دختر داده بودند. این مادر چشم و موی سیاه ارثیه‌اش را فقط به دختر کوچکش داده بود و ماه‌نگار هم نه تنها میان خواهران چشم زاغ و بور خود، بلکه میان دختران طایفه هم تک شده بود و همین تک بودنش دل پسرعموی برازنده از هر نظرش را مال خود کرده بود.
جنب و جوش‌ها خوابیده و مردان خسته دور اجاق نشسته بودند‌. ماه‌نگار برایشان چای برد و گل‌نگار شیربرنج پخته‌اش را در ظروف می‌کشید تا برای مردها سفره بیندازند که صدای پای دو اسب همه را متوجه خود کرد.
شرخان و‌ پسرش افراسیاب بودند که از خدمت خان فارغ شده و خود را به خانه‌ی برادر رسانده بودند. از اسب پیاده شده و با صدای بلند سلام دادند. همه به احترام آن‌ها ایستادند و دو برادر هم‌دیگر را در آغوش گرفتند و شروان، شرخان را کنار خود نشاند. افراسیاب هم نگاهی به ماه‌نگار لبخند بر لب که در نور ضعیف فانوس‌ها صورت درخشانش می‌درخشید، انداخت و خود را به جمع لطفعلی، دومان و ارسلان رساند.
زن‌ها با فاصله از مردان کنار چادر کوچک‌تر نشسته بودند. ماه‌نگار برای اینکه دید خوبی به افراسیاب داشته باشد، کنار نگار نشست. لحظه‌ای نگاه به پسرعمویش دوخت که مثل همیشه برازنده‌تر از پسران کنار دستش بود. او همیشه چون خان مرتب و خوش‌پوش بود. چون خان زود به زود اصلاح می‌کرد و‌ چون خان سیبل‌های بلندش را روغن زده تاب می‌داد. ماه‌نگار خوب می‌دانست افراسیاب تا چه حد خان را قبول دارد و او را به عنوان الگوی خودش می‌بیند. نگار دستی روی شانه خواهر گذاشت و او را از افکار بیرون آورد.
- خسته نباشی ماه‌جان!
ماه‌نگار با لبخند به طرف خواهر برگشت.
- درمونده نباشی باجی*!
بعد دستش را روی شکم نگار گذاشت و گفت:
- قربان عزیزم بشم، نگار‌ خودتو توی کار ننداز زبونم لال طوریت میشه.
نگار لبخندی زد.
- قربان ماه‌جان مهربانم بشم! نگران من نباش! خوبم، کاری نکردم.
ماه‌نگار دستی روی شکمش کشید و گفت:
- آخ! می‌دونی چقدر منتظر این نخودم؟ دنیا که اومد‌ ولش نمی‌کنم.
نگار خندید.
- من که از خدامه بیایی بچه‌مو نگه داری تا به کارام‌ برسم ولی فکر نکنم آناجان بذاره، چرا که تا اون‌موقع گل‌جان رو هم مرخص کردن و تک دختر این خونه میشی تو، همه‌ی کارها گردن خودت نیفته و دیگه وقت سر خاروندن پیدا نمی‌کنی چه برسه به بچه‌داری برای من.
- خیالت تخت! من بازم برای این قندعسلت وقت درست می‌کنم، خودم قربانش‌ برم که عزیزمه!
نگار‌ «خدانکنه‌»ای گفت و به خواهر کوچک‌ترش که همیشه مهربان‌تر از همه بود لبخند زد.
گل‌نگار و‌ مارال شام را کشیده و به مردان داده بودند و درحال کشیدن برای زن‌ها بودند. مارال با یک سینی شیربرنج کنار آن‌ها نشست و گفت:
- من نبودم چی می‌گفتین؟

*باجی: خواهر