پزشکی دستگاه عصبی مرکزی

[sara°⁸]

دستگاه عصبی مرکزی یا سامانهٔ عصبی مرکزی بزرگترین بخش دستگاه عصبی است و دربرگیرنده مغز و طناب نخاعی است. مغز و طناب نخاعی توسط سازه‌های استخوانی و غشایی محافظت می‌شوند. مغز در محفظه درونی جمجمه نگهداری می‌شود و از مخ، مخچه و ساقه مغز تشکیل می‌گردد. رشته‌های عصبی مربوط به سامانهٔ عصبی مرکزی، رشته‌های عصبی طناب نخاعیی و مغزی هستند.

دستگاه عصبی مرکزی را می‌توان به دو بخش مراکز زیرین (دربرگیرنده طناب نخاعی و ساقه مغز) و بالایی مغز بخش کرد. مراکز زیرین با مغز از راه رشته‌های عصبی در پیوند هستند.

کارکرد دستگاه عصبی مرکزی
دستگاه عصبی مرکزی به همراه دستگاه عصبی پیرامونی، نقش بنیادینی در کنترل رفتار انسان دارد. دستگاه عصبی مرکزی پردازش اطلاعات و محاسبه حرکت مناسب در پاسخ به دریافت ورودی را بر عهده دارد.

مغز در داخل کاسه جمجمه جای دارد. داخل مغز (در پیش‌مغز) مراکز عصبی بالایی جای گرفته‌اند که وظیفه هماهنگ کردن دستگاه‌های حسی و حرکتی بدن را بر دوش دارند. ساقه مغز مکان مراکز عصبی پایینی است.

• مخ

مخ یا قسمت بالایی مغز با ترک عمیقی که بنام شیار طولی خوانده می‌شود، به دو بخش تقسیم می‌گردد. شیار طولی مخ را به دو نیمکره چپ و راست تقسیم می‌کند. در داخل این دو نیمکره پوسته مغزی، گانگلیای بنیانی و دستگاه کناره‌ای قرار دارند. دو نیمکره بدست یک رشته فیبرهای عصبی که جسم پینه‌ای (کورپس کالوسم) نامیده می‌شوند به هم متصلند. نیمکره سمت راست مسوول سمت چپ بدن است و دربارهٔ نیم‌کره چپ عکس این قضیه صادق است. هرکدام از دو نیمکره به چهار بخش مجزا تقسیم می‌شوند: بخش پیشین مهار حرکات ویژه، یادگیری، برنامه‌ریزی و قدرت بازگو را بر دوش دارد، بخش جداری (پاریتال) که مهار فعالیتهای حسی جسمی را بر دوش دارد، بخش اکسیپیتال که مهار قوه بینایی را به عهد دارد و لب گیجگاهی که از مراکز شنوایی و بخشی از گویایی پایه ریزی شده‌است. اینسولا در اعماق لب گیجگاهی در مخ قرار گرفته‌است.

• پل مغز

پل مغزی یا پونز مراکز مهار تنفسی و بازدارندگی را دربرمی‌گیرد و با مخچه در ارتباط می‌باشد.

• مخچه

مخچه بخشی از مغز است که پشت مدولا و پل مغز قرار دارد. مخچه ماهیچه‌های استخوان‌ها را مهار می‌کند و مایه ایجاد حرکات نرم و متوازن می‌گردد. مخچه چگونگی کنونی بدن را از چشمان، گوشها، ماهیچه‌ها و مفاصل دریافت می‌کند. مخچه ازخروجی پوسته مغز را که در بر گیرنده محل دلخواه این اعضا می‌باشد، را نیز دریافت می‌کند. پس از پردازش این اطلاعات، مخچه فرمانهای حرکتی را از ساقه مغز به ماهیچه‌های استخوان‌ها ارسال می‌کند. وظیفه اصلی مخچه هماهنگ کردن اندامهای حرکتی است. افزون بر آن مخچه وظیفه تعادل و روش ایستادن را بر دوش دارد. مخچه به انسان در آموختن مهارت‌های جدید حرکتی، مانند ورزش و نواختن سازهای موسیقی کمک می‌کند.

• پیاز مغز

پیاز مغز (بصل‌الطناب نخاعی، مدولا) پایین‌ترین مرکز عصبی واقع در استخوان جمجمه‌است. انتهای پیاز مغز به طناب نخاعی مرتبط است. بیشتر پیاز مغز از ماده سفید و رشته اعصابی تشکیل شده‌است که میان طناب نخاعی و مغز قرار دارد. پیاز مغز مرکز تنظیم فعالیتهای تنفس، قلبی و گوارش می‌باشد. به همین دلیل یکی از مهمترین اجزای مغز است و آسیب وارده به آن مرگ را به دنبال دارد.

طناب نخاعی
طناب نخاعی (طناب طناب نخاعیی) بخشی از دستگاه عصبی مرکزی است که در داخل ستون مهره‌ها قرار دارد. طناب نخاعی (به انگلیسی: Spinal cord) از سوراخ پس‌سری (Foramen magnum) تا سطح اولین یا دومین مهره کمری امتداد می‌یابد.