حدیث حدیث ثقلین چیست و چه می‌گوید؟

[Maedeh]

حدیث ثقلین سندی است که بیان می‌کند هدایت و سعادت تنها در پرتو قرآن و اهل بیت ممکن است. دو چیز گرانبهایی که تا ابد از یکدیگر جدا نمی‌شوند تا در حوض کوثر به پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بپیوندند.

به نقل از رهروان ولایت برخی از شبهه افکنان اینگونه القاء می‌کنند که در حدیث ثقلین، در کنار کتاب خدا، عترت مطرح نشده و مراجعه به سنت توسط پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) بیان شده است و شیعیان برای اثبات مکتب خود واژه عترت یا اهل بیت را در حدیث ثقلین گنجانده اند. برای پاسخ به این شبهه باید چند نکته طرح شود.
حدیث ثقلین چیست و چه می‌گوید؟
حدیث ثقلین یکی از احادیث مشهور پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) است. نام حدیث را به دلیل وجود کلمه “ثقلین” در متن روایت، حدیث ثقلین می‌گویند و ثقلین به معنای دو شیء گران بها است.
این حدیث با اختلافات اندکی در متن، بارها توسط علمای تشیع و تسنن نقل شده است تاجایی که آن را از احادیث متواتر دانسته‌اند. این حدیث را به نقلی ۲۵[۱] و به نقلی ۳۵ [۲] نفراز اصحاب رسول خدا (صلى الله علیه و آله) نقل کرده اند و طی سیزده قرن تعداد ۱۵۰ نفر از علمای اهل سنت آن را در آثار خود بیان کرده‌اند.

نقل شریف کافی
در کتاب کافی که از کتب اریعه تشیع است؛ این حدیث اینچنین آمده است: «…إِنِّی تَارِک فِیکمْ أَمْرَینِ إِنْ أَخَذْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا- کتَابَ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَهْلَ بَیتِی عِتْرَتِی أَیهَا النَّاسُ اسْمَعُوا وَ قَدْ بَلَّغْتُ إِنَّکمْ سَتَرِدُونَ عَلَی الْحَوْضَ فَأَسْأَلُکمْ عَمَّا فَعَلْتُمْ فِی الثَّقَلَینِ وَ الثَّقَلَانِ کتَابُ اللَّهِ جَلَّ ذِکرُهُ وَ أَهْلُ بَیتِی… [۳] … من در میان شما دو چیز باقی می‌گذارم که اگر آنها را دستاویز قرار دهید، هرگز گمراه نخواهید شد: کتاب خدا و عترتم که اهل بیتم هستند. ای مردم بشنوید! من به شما رساندم که شما در کنار حوض بر من وارد می‌شوید، پس من از شما درباره رفتارتان با این دو یادگار ارزشمند سؤال خواهم کرد، یعنی کتاب خدا و اهل بیتم…»

نقل صحیح مسلم و دیگران
صحیح مسلم که از صحاح ششگانه اهل سنت است این حدیث را اینچنین نقل کرده است: « زَیدُ بنُ أرقَمَ: قامَ رَسولُ اللّهِ صلى‏الله‏علیه‏وآله یَومًا فینا خَطیبًا بِماءٍ یُدعى «خُمًّا» بَینَ مَکَّهَ والمَدینَهِ، فَحَمِدَ اللّهَ وأثنى عَلَیهِ ووَعَظَ وذَکَّرَ، ثُمَّ قالَ: أمّا بَعدُ، ألا أیُّهَا النّاسُ، فَإِنَّما أنَا بَشَرٌ یوشِکُ أن یَأتِیَ رَسولُ رَبّی فَاجیبَ، وأنَا تارِکٌ فیکُم ثَقَلَینِ: أوَّلُهُما کتابُ اللّهِ فیهِ الهُدى والنّورُ، فَخُذوا بِکتابِ اللّهِ واستَمسِکوا بِهِ. فَحَثَّ عَلى کِتابِ اللّهِ ورَغَّبَ فیهِ، ثُمَّ قالَ: وأهلُ بَیتی، اذَکِّرُکُمُ اللّهَ فی أهلِ بَیتی، اذَکِّرُکُمُ اللّهَ فی أهلِ بَیتی، اذَکِّرُکُمُ اللّهَ فی أهلِ بَیتی[۴] زید بن ارقم: پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله) روزى در میان ما در آبگیرى که «خُمّ» نامیده می ‏شود و میان مکّه و مدینه قرار دارد به خطبه برخاست و پروردگار را ستود و پند داد و موعظه کرد و سپس فرمود: امّا بعد، هان، اى مردم! من هم انسانى هستم که به زودى پیک پروردگارم نزد من نیز بیاید و من هم پاسخش گویم. من در میان شما دو «ثقل» به یادگار مى‏ نهم: نخستین آن دو، کتاب خداست که در آن هدایت و نور نهفته است، پس کتاب خدا را فرا ستانید و بدان چنگ در زنید. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) بر کتاب خدا ترغیب کرد و تشویق نمود و سپس فرمود: و اهل بیت من، خدا را در حقّ اهل بیتم به یاد شما مى ‏آورم. (سه بار فراز پایانی را تکرار کردند).»
این حدیث به همبن صورت در منابع دیگری نیز از جمله سنن دارمی و مسند احمد بن حنبل و سنن الکبری و… نقل شده است. [۵]

نقل سنن نسائی
حدیث مبارک ثقلین در یکی دیگر از صحاح سته اهل سنت به نام سنن نسائی اینگونه آمده است: «کَأَنِّی قَدْ دُعِیتُ فَأَجَبْتُ، إِنِّی قَدْ تَرَکْتُ فِیکُمُ الثَّقَلَیْنِ، أَحَدُهُمَا أَکْبَرُ مِنَ الْآخَرِ: کِتَابُ اللَّهِ تَعَالَى، وَعِتْرَتِی، فَانْظُرُوا کَیْفَ تَخْلُفُونِی فِیهِمَا، فَإِنَّهُمَا لَنْ یَتَفَرَّقَا حَتَّى یَرِدَا عَلَیَّ الْحَوْض[۶] گویا من (به ارتحال از دنیا) دعوت‎ شده و اجابت نموده‎ام، همانا من دو چیز گرانبها در میان شما باقی‎گذاشتم که یکی بزرگتر از دیگری است: کتاب خداوند متعال و عترتم، پس بنگرید که چگونه پس از من با آنها برخورد می‎کنید، بدرستی که آنها از هم جدا نمی‎شوند تا اینکه در کنار حوض(در بهشت) بر من وارد شوند.»

سخن آخر
طبق روایات تشیع و منابع دست اول اهل سنت، پیامبر خدا (صلى الله علیه و آله) امت را بعد از خویش به دو چیز گران بها یعنی کتاب خدا و اهل بیت و عترت خویش سفارش کردند و راه هدایت را در تبعیت از این دو ثقل دانستند. البته برخی از نقل‌های اهل سنت واژه سنت را نقل کرده اند که با بررسی سندی، راویانی در سلسله سند آن روایات وجود دارد که خود اهل سنت این راویان را ضعیف برشمرده و احادیث آنها را بی‌اعتبار خوانده اند