دانستنی جایگاه ستاره شناسی در علم نجوم

[seon-ho]

علم ستاره شناسی چیست؟​

ستاره شناسی مطالعه ستارگان، سیارات و اجرام آسمانی دیگر است. ستاره شناسان تلاش می کنند تا بفهمند که این اجرام آسمانی کجا هستند و چگونه حرکت می کنند. آن ها مطالعه می کنند که سیارات از چه ساخته شده اند. آن ها درباره این که ستارگان چگونه نور ایجاد می کنند مطالعه می کنند. آن ها نظریه هایی می دهند یا حدس هایی می زنند درباره این که چگونه و چه موقع جهان تشکیل شده است.

ستاره شناسی یکی از قدیمی ترین علوم است که در دوران باستان شروع شده، یعنی زمانی که اولین انسان ها به این توجه کردند که اجرام آسمانی به شکل دایره ای حرکت می کنند یا الگوهایی را در حرکت شان تکرار می کنند. از طرفی دیگر هوروسکوپ نشان زودیاک را در ستاره شناسی بطور دقیق رمزگشایی می کند و تاثیر سیارات بر زندگی افراد را در یک لحظه یا دوره خاص مشخص می کند.

ستاره شناسان باستان عقیده داشتند که خورشید و سیارات دور زمین حرکت می کنند. اما در سال 1543 یک ستاره شناس لهستانی به نام نیکلاس کپرنیک گفت که زمین و سیارات دیگر به دور خورشید حرکت می کنند. ستاره شناسان در گذشته تنها درباره اشیایی که می توانستند با چشم غیر مسلح یا با تلسکوپ های دستی دیده شوند چیزهایی می دانستند. امروزه ستاره شناسان آلات و ابزار زیادی را مورد استفاده قرار می دهند تا جهان را مطالعه کنند. تلسکوپ های عظیم تصاویری از نزدیک از اشیای فضایی در اختیار فضانوردان می گذارد. این تلسکوپ ها به ستاره شناسان کمک می کنند تا اشیایی را که نسبتاً به زمین نزدیک هستند مثل خورشید، سیارات و ستاره های دنباله دار را مطالعه کنند. برای آموختن درباره اشیایی که دورتر هستند، تلسکوپ های رادیویی، انرژی ساطع شده از اشیای فضایی را بر می می گیرند. رایانه ها نیز به ستاره شناسان کمک می کنند تا حسی از اطلاعاتی که از همه این ابزار می گیرند پیدا کنند.

تعریف و ارتباط با علوم دیگر​

اگر به دنبال یک تعریف مشخص از ستاره شناسی نوین باشیم، می‌توان آن را چنین بیان کرد؛ مطالعه موضع ، ساختار و چگونگی تحول (از آغاز تا پایان) اجرام آسمانی. در این زمینه ، علومی به کمک ستاره شناسی می‌آیند که هر یک پاسخگوی بخشی از پرسشهای این علم هستند. فیزیک بخش عمده‌ای از مشکلات ستاره شناسان را برطرف کنند، شیمی ، ریاضیات و مکانیک نیز از جمله علومی هستند که ارزشهای فراوانی برای ستاره شناسی و ستاره شناسان دارند.

در سالهای اخیر حتی علمی مانند زیست شناسی به کمک ستاره شناسی آمده است و بحث موجودات برون زمینی ، مسأله پیدایش حیات و نیز امکان زندگی در دیگر کرات آسمانی ، رابطه روز افزون این دو علم را طلب می‌کند.

سایر علوم ، بخصوص علوم کاربردی (مانند شاخه‌های گوناگون مهندسی) نیز بحث فضاپیماها ، تلسکوپهای زمینی و فضایی غول پیکر را تکمیل می‌کند و از این طریق در گسترش ستاره شناسی قدم بر می‌دارد. رابطه ستاره شناسی و سایر علوم را در ادامه این سلسله مباحث و به تدریج متوجه خواهید شد و بی گمان در ادامه مسیر ستاره شناسی حتما متوجه می‌شوید که در هیچ حالتی قادر به حذف ارتباط یک یا چند رشته از علوم دیگر با ستاره شناسی نخواهید شد.

اهداف و سرانجام​

اکنون می‌دانید که ستاره شناسی چه هدفی را پیش رو دارد، شناخت اجرام آسمانی. اما سوال اساسی که بسیاری از افراد در ذهن دارند این است که آیا عاقبت ستاره شناسی ، تنها برآوردن نیازهای درونی و حسی افراد را در بر دارد یا آن که ، فواید دیگری از این علم پر هزینه ، عاید جوامع بشری می‌شود؟ پاسخ دادن به پرسش فوق کار چندان ساده ای نیست. چرا که نیاز به داشتن اطلاعات جامع از علوم مختلف دارد. اما آنچه را که می‌توان بطور حتم و یقین بیان کرد، خدماتی است که ستاره شناسی به فیزیک ارائه کرده است.

اگر فیزیک را به دو بخش فیزیک کلاسیک و فیزیک نوین تقسیم بندی کنیم، برای هر بخش یک مفهوم و یک قانون اساسی می‌توان نام برد. در بخش فیزیک کلاسیک ، قوانین مکانیک نیوتن و در بخش فیزیک مدرن ، قوانین انیشتین (نسبیت خاص و عام) حاکمیت بی رقیبی دارند. در هر دو مورد (قوانین مکانیک نیوتنی و قوانین نسبیتی) بخشی از اثبات قوانین مذکور به عهده ستاره شناسی بوده است.

یعنی قسمتی از قوانین فوق با استفاده از رصدهای نجومی اثبات شده است از دیگر خدمات اخترشناسی می‌توان به بحث پیدایش حیات روی زمین اشاره کرد، اینکه آیا بطور کلی حیات سیاره ما زمین منشا آسمانی پاسخگویی آن خواهد پرداخت و کاربردهای دیگر خواهید کرد.

ستاره شناس کیست و چه وظایفی دارد؟​

ستاره شناسی را شناختیم، شاید ستاره شناسی تنها علمی باشد که هنوز می‌توان دو بخش حرفه‌ای و آماتور در آن فعالیت کرد. افراد آماتور ، کسانی هستند که بر حسب علاقه به این علم زیبا می‌پردازند و البته تحصیلات عالیه و شغل اصلی آنها در زمینه ستاره شناسی نیست، چنین افرادی در تاریخ نجوم زیاد بوده و هستند. سوزن بان قطار ، پزشک ، رمان نویس ، مدرس علوم دینی ، زمین شناس ، میکروبیولوژیست و ... ، اینها شغل بعضی از افرادی است که به نجوم آماتوری به عنوان یک سرگرمی علمی جدی روی آورده‌اند و پیشرفتهای فراوانی هم در این علم داشته‌اند.

و اما ستاره شناس حرفه‌ای کسی است که تحصیلات دانشگاهی او در زمینه شاخه‌های مختلف ستاره شناسی است و به ستاره شناسی به عنوان یک شغل نگاه می‌کند.

ارتباط ستاره شناسی حرفه‌ای و آماتوری​

رابطه ستاره شناسی حرفه‌ای وآماتوری نیز در خور توجه است، در ابتدا برای بسیاری این گمان بوجود می‌آید که ستاره شناسی آماتوری ، مغلوب ستاره شناسی حرفه‌ای است و هیچ کاری وجود ندارد، در حالی که قضیه چیز دیگری است. یعنی حیطه فعالیت این دو گروه کاملا از هم جداست و به عبارتی ستاره شناسان آماتور و حرفه‌ای بطور ضمنی باهم در مورد نوع عملکردشان به توافق رسیده‌اند.

بسیاری از دنباله دارها ، سیارکها ، ستارگان انفجاری جدید (نواخترها و ابرنواخترها) توسط ستاره شناسان آماتور کشف شده‌اند. در حالی که این نوع اکتشافات در بخش ستاره شناسی حرفه‌ای یا اصلا انجام نمی‌شود و یا اگر انجام شود کاملا تصادفی است.