پزشکی بیماری سل

[sara°⁸]

سل بیماری‌ای عفونی است که معمولا روی ریه‌ها اثر می‌گذارد. این بیماری درمقایسه با سایر بیماری‌های عفونی، دومین بیماری مرگ‌بار در سراسر جهان است. فقط در سال ۲۰۱۵، حدود ۱٫۸ میلیون نفر از مردم جهان به‌دلیلِ ابتلا به بیماری سل جان باختند و ۱۰٫۴ میلیون نفر نیز به آن مبتلا شدند. با توجه به اهمیت این بیماری، در این مطلب تصمیم گرفته‌ایم علائم، روش‌های پیشگیری و درمان بیماری سل را بررسی کنیم. همراه ما باشید.

 

[sara°⁸]

در قرن هجدهم و نوزدهم، یک اپیدمی سل در سراسر اروپا و آمریکای شمالی شیوع یافت. در آن زمان هنوز کخ ریشه‌ی میکروبی سل را کشف نکرده بود. به‌دنبال کشف کخ، تولید واکسن‌ها و درمان داروییِ سل، کم‌کم دانشمندان به این نتیجه رسیدند که این بیماری ریشه‌کن شده است. سازمان ملل متحد پیش‌بینی کرد که می‌توان تا سال ۲۰۲۵ این بیماری را در سراسر جهان ازبین برد. بااین‌حال، در اواسط دهه‌ی ۱۹۸۰ تعداد بیشتری از مردم در سراسر جهان به بیماری سل مبتلا شدند تا جایی که در سال ۱۹۹۳ سازمان بهداشت جهانی اعلام کرد، سل در مرحله‌ی فوریت جهانی قرار گرفته است. این اولین بار بود که این سازمان بیماری‌ای را با این عنوان برچسب‌گذاری می‌کرد.

 

[sara°⁸]

حقایقی درباره‌ی سل

• سازمان بهداشت جهانی برآورد می‌کند که سالیانه ۹ میلیون نفر به بیماری سل مبتلا می‌شوند و البته حدود ۳ میلیون نفر از این افراد اصلا در سامانه‌های بهداشتی ثبت نشده‌اند.
• سل یکی از سه دلیل مرگ‌ومیر زنان در رده‌ی سنی ۱۵ تا ۴۴ سال است.
• علائم سل که شامل سرفه، تب، تعریق شبانه، کاهش وزن و نظایر آن هستند، ممکن است تا ماه‌ها خفیف باشند. هر فرد بیمار در تماسِ نزدیک با دیگران می‌تواند ۱۰ تا ۱۵ نفر در یک سال را آلوده کند.
• سل یک پاتوژن هوابرد است؛ یعنی باکتری‌هایی که عامل این بیماری هستند می‌توانند ازطریق هوا از یک فرد به دیگری منتقل شوند.

 

[sara°⁸]

انواع سل
دو نوع عفونت بیماری سل وجود دارد: پنهان و فعال.

1. سل پنهان: در این حالت باکتری در ب*دن به‌شکل غیرفعال باقی می‌ماند. این نوع سل هیچ نشانه‌ای ندارد و مسری هم نیست، اما ممکن است به نوع فعال تبدیل شود.
2. سل فعال: در این حالت باکتری فعال است و نشانه‌های سل در بیمار مشاهده می‌شود. این نوع سل به دیگران سرایت می‌کند.

 

[sara°⁸]

به‌نظر می‌رسد حدود یک‌سوم از جمعیت جهان مبتلا به سل پنهان باشند. ۱۰ درصد از موارد سل پنهان به نوع فعال آن تبدیل می‌شوند. اما خطر ابتلا به آن در افرادی که دارای سیستم ایمنی ضعیف هستند (مانند بیماران مبتلا به ایدز یا افراد دارای سوتغذیه یا افراد سیگاری) بیشتر است.

بیماری سل حدومرز خاصی نمی‌شناسد و هر کس در هر رده‌ی سنی و در هر نقطه‌ای از جهان که باشد ممکن است به این بیماری مبتلا شود. بااین‌حال، جوانان و مردمی که در کشورهای درحال توسعه زندگی می‌کنند، بیشتر از سایرین درمعرض خطر ابتلا به سل هستند. در سال ۲۰۱۲، ۸۰% از موارد ابتلا به سل فقط از ۲۲ کشور در جهان گزارش شده است.

 

[sara°⁸]

زشک برای تشخیص بیماری سل با استروسکوپ به صدای ریه‌ها گوش می‌دهد و گره‌های لنفاوی را معاینه می‌کند تا ببیند متورم شده‌اند یا خیر. همچنین از بیمار درباره‌ی علائم بیماری، سابقه‌ی پزشکی و عوامل خطرآفرین ابتلا به سل سؤال خواهد کرد.


متداول‌ترین آزمون تشخیص بیماری سل آزمایشی پوستی است که در آن مقدار بسیار کمی از توبرکولین PPD (عصاره‌ی باکتری سل) را به قسمت داخلی بازو تزریق می‌کنند.

پزشک پس از ۲ تا ۳ روز ناحیه‌ی تزریق را بررسی می‌کند. اگر در این ناحیه برآمدگی قرمز و س*فت به‌اندازه‌ی مشخصی وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به بیماری سل وجود دارد.

 

[sara°⁸]

پزشک برای تشخیص بیماری سل با استروسکوپ به صدای ریه‌ها گوش می‌دهد و گره‌های لنفاوی را معاینه می‌کند تا ببیند متورم شده‌اند یا خیر. همچنین از بیمار درباره‌ی علائم بیماری، سابقه‌ی پزشکی و عوامل خطرآفرین ابتلا به سل سؤال خواهد کرد.


متداول‌ترین آزمون تشخیص بیماری سل آزمایشی پوستی است که در آن مقدار بسیار کمی از توبرکولین PPD (عصاره‌ی باکتری سل) را به قسمت داخلی بازو تزریق می‌کنند.

پزشک پس از ۲ تا ۳ روز ناحیه‌ی تزریق را بررسی می‌کند. اگر در این ناحیه برآمدگی قرمز و س*فت به‌اندازه‌ی مشخصی وجود داشته باشد، احتمال ابتلا به بیماری سل وجود دارد.

 

[sara°⁸]

متأسفانه آزمون پوستی سل ۱۰۰% دقیق نیست و ممکن است جواب مثبت یا منفی را به‌اشتباه نشان دهد.

بااین‌حال، برای تشخیص سل آزمون‌های دیگری نیز وجود دارد که از آن جمله می‌توان به آزمایش خ*ون، رادیوگرافی از قفسه‌ی س*ی*نه و آزمایش خلط اشاره کرد. این آزمایش‌ها برای تشخیص وجود باکتری سل به‌کار می‌روند و هم‌زمان می‌توان تست پو*ست را نیز انجام داد.
تشخیص سل مقاوم (MDR) از سل معمولی دشوارتر است. همچنین تشخیص سل در کودکان دشوارتر از بزرگ‌سالان است.

 

[sara°⁸]

درمان سل؛ آیا بیماری سل درمان دارد؟
در بسیاری از موارد ابتلا به سل، می‌توان این بیماری را با داروی مناسب و روش صحیح استفاده از آن درمان کرد. تشخیص دقیق نوع آنتی بیوتیک و طول درمان با آن به سن بیمار، سلامت عمومی، مقاومت احتمالی فرد نسبت به دارو، نوع سل (فعال یا پنهان) و محل عفونت (ریه‌ها، مغز، کلیه) بستگی دارد.

افراد مبتلا به سل پنهان ممکن است فقط به یک نوع آنتی‌بیوتیک سل نیاز داشته باشند؛ درحالی‌که افراد مبتلا به نوع فعال آن (به‌ویژه نوع مقاوم سل) معمولا به چند نوع دارو نیاز خواهند داشت.

بیماران مبتلا به سل معمولا مدتی طولانی باید از آنتی‌بیوتیک‌ها استفاده کنند. طول درمان استاندارد برای یک دوره مصرف آنتی‌بیوتیک حدود ۶ ماه است.

 

[sara°⁸]

داروهایی که برای درمان سل به‌کار می‌روند ممکن است به کبد آسیب برسانند. با اینکه عوارض جانبی این داروها نادر است، اما درصورتی‌که رخ بدهند، نباید آنها را نادیده گرفت. عوارض جانبی احتمالی داروهای سل که حتما باید آنها را به پزشک‌تان اطلاع دهید، شامل موارد زیر هستند:

• تیرگی ادرار
• تب
• زردی (یرقان)
• بی اشتهایی
• حالت تهوع و استفراغ